2013-03-11 09:51:03
Φωτογραφία για Τα χρόνια συμπτώματα της Ευρώπης
Η μεγάλη επιτυχία της Ευρώπης το 2012 ήταν ότι απέφυγε να γίνει ακόμα μία αποτυχημένη νομισματική ένωση στην ιστορία της ανθρωπότητας. Οι ενέργειες του Προέδρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Μάριο Ντράγκι, εμπόδισαν την κατάρρευση της αγοράς και κέρδισαν χρόνο ώστε οι Ευρωπαίοι πολιτικοί ηγέτες να υλοποιήσουν πολιτικές και θεσμικές μεταρρυθμίσεις. Το ερώτημα είναι αν οι πολιτικοί ηγέτες έχουν για ακόμα μία φορά επιλέξει τις εύκολες βραχυπρόθεσμες λύσεις, έναντι της διαμόρφωσης μίας ανθεκτικής στρατηγικής.

Είναι σίγουρο, ότι λίγοι ήταν αυτοί που είχαν οραματιστεί το βαθμό συμβιβασμού και ολοκλήρωσης που επιτεύχθηκε κατά τη διάρκεια της οξείας φάσης της ευρωπαϊκής οικονομικής κρίσης. Οι ελεγκτικοί μηχανισμοί που θεωρητικά παραβιάζουν την εθνική κυριαρχία, βρίσκονται πλέον εν ισχύ για τους εθνικούς προϋπολογισμούς και, σύντομα, για περίπου 150 από τις μεγαλύτερες ευρωπαϊκές τράπεζες. Η δημιουργία του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας και του διαδόχου του, του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ΕΜΣ), παρέχει ένα σημαντικό οικονομικό εμπόδιο για τις μικρότερες χώρες, που έχουν αποσταθεροποιηθεί από εξωτερικούς οικονομικούς κραδασμούς.


Ωστόσο, αυτό που έφερε τα πάνω κάτω στο όλο παιχνίδι, ήταν η δημιουργικότητα της ΕΚΤ στο να σχεδιάσει τρόπους για να αποφευχθεί η ξαφνική χρεωκοπία των τραπεζών και των κυβερνήσεων. Αν και μπορεί να χρειάζεται πλέον κανείς να έχει στρατιωτική εμπειρία για να θυμάται όλα τα ακρωνύμια που δημιουργήθηκαν τα τελευταία τρία χρόνια, τα LTRO (μακροπρόθεσμη λειτουργία αναχρηματοδότησης) και τα OMT (οριστικές νομισματικές συναλλαγές) θα μείνουν στην ιστορία ως τα δίδυμα μπαζούκας της ΕΚΤ.

Παρ΄ όλα αυτά, ενώ τα μπαζούκας μπορεί να κερδίζουν μάχες, αυτό δε σημαίνει ότι κερδίζουν και τους πολέμους. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στον τομέα των οικονομικών, διότι οι αγορές, οι πολιτικοί και οι πολίτες, προσαρμόζονται στις μεταβαλλόμενες συνθήκες. Η επιτυχία του 2012, ήταν ότι μπήκε ένα τέλος στην οξεία φάση της κρίσης· ωστόσο τα χρόνια συμπτώματα παραμένουν.

Φυσικά, οι κεφαλαιαγορές έχουν ανοίξει εκ νέου για τις μεγάλες εταιρείες και πολλές ευρωπαϊκές τράπεζες. Η Ευρώπη «αισθάνεται» καλύτερα. Ωστόσο, είναι σπάνια σοφό να κρίνουμε την οικονομική υγεία με βάση το κόστος του δανεισμού, κάτι που μπορεί να αλλάξει ανά πάσα στιγμή. Μαζί με άλλες μεγάλες κεντρικές τράπεζες, η ΕΚΤ έχει εξασφαλίσει ότι οποιεσδήποτε αμφιβολίες περί φερεγγυότητας, έχουν προσωρινά τεθεί εκτός συζήτησης λόγω της αυξημένης ρευστότητας.

Οι αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Δεκεμβρίου, καθόρισαν το όραμα που περιέγραψε ο Ντράγκι τον περασμένο Ιούλιο. Αλλά, οι Ευρωπαίοι ηγέτες απέρριψαν ακόμη και τον περιορισμένο επιμερισμό δημοσιονομικού κινδύνου, με τη μορφή συμβάσεων ανεργίας ορισμένου χρόνου.

Η Τραπεζική Ένωση, έμεινε να μοιάζει σαν ένα σκαμνί που κρατιέται όρθιο από ένα σταθερό πόδι (κοινή επιμέλεια), μία οδοντογλυφίδα (κοινό ψήφισμα), και ένα τρίτο πόδι που απλά λείπει (κοινή ασφάλιση των καταθέσεων). Οι χώρες-πιστωτές, επιδιώκοντας να καθορίσουν στενά τα κληροδοτημένα τους περιουσιακά στοιχεία έτσι ώστε να ελαχιστοποιήσουν τις απώλειές τους, ουσιαστικά αποδυναμώνουν το πιο σημαντικό μέσο για το σπάσιμο του φαύλου κύκλου μεταξύ των κρατών και των τραπεζών – τις απευθείας ανακεφαλαιοποιήσεις μέσω χρηματοδότησης ΕΜΣ.

Οι περισσότερο φερέγγυες ευρωπαϊκές χώρες εξακολουθούν να πιστεύουν ότι μία νομισματική ένωση μπορεί να λειτουργήσει, μόνο εφόσον κάθε μέλος δεσμευτεί έναντι υπεύθυνων μακροοικονομικών πολιτικών προς αποφυγή της συσσώρευσης των ανισορροπιών. Υπάρχει ισχυρή λογική σε αυτό το επιχείρημα, δεδομένου ότι μία ένωση, στην οποία «οι φορολογούμενοι ορισμένων κρατών πληρώνουν πάντα για τους άλλους» δε μπορεί να αντέξει πολιτικά.

Παρ’ όλα αυτά, σε έναν κόσμο γρήγορων και ελευθέρων ροών κεφαλαίου, οι ηγέτες της Ευρώπης δεν έχουν καταφέρει να συνειδητοποιήσουν ότι οι ελεγκτικοί μηχανισμοί δε μπορούν να αποτρέψουν τη συσσώρευση ανισορροπιών. Εξάλλου, ένα από τα μεγάλα πλεονεκτήματα της Ευρώπης είναι η συνένωση μεγάλων και μικρών κρατών, είτε πλουσίων και φτωχών, είτε έχουν τη βάση τους στο εργατικό δυναμικό είτε στον τομέα των υπηρεσιών. Παρά τις διαφορές τους, όλα τα κράτη υπόκεινται στην ίδια νομισματική πολιτική και, τουλάχιστον σύμφωνα με το τρέχον όραμα, σε πολύ παρόμοιες (και άκαμπτες) δημοσιονομικές πολιτικές.

Το όραμα αυτό, περιλαμβάνει μικροσκοπικές δημοσιονομικές μεταβιβάσεις για να αμβλυνθούν οι ασύμμετρες επιπτώσεις των κοινών οικονομικών κραδασμών. Αντ’ αυτού, μία ομάδα ρυθμιστικών αρχών της Φρανκφούρτης και οι γραφειοκράτες στις Βρυξέλλες, θα εντοπίζουν τις ανισορροπίες προτού αυτές γίνουν σοβαρές.

Για την περιφέρεια της Ευρώπης, το μινιμαλιστικό αυτό όραμα της δημοσιονομικής ενοποίησης σημαίνει ένα και μόνο πράγμα: το κρατικό και το ιδιωτικό χρέος θα χρειαστεί να πέσουν, σε επίπεδα που συνδέονται με τις οικονομίες ΑΑΑ, διότι δε μπορεί να εξασφαλιστεί η εξωτερική χρηματοδότηση για συνεχιζόμενες ανισορροπίες. Ακόμη και αν η νομισματική πολιτική παραμείνει εξαιρετικά διευκολυντική (παρότι παραμένει εξαιρετικά χαλαρή για ορισμένες από τις πιο υγιείς οικονομίες), αυτό συνεπάγεται δεκαετίες στασιμότητας για την περιφέρεια και τη μετατροπή της υψηλής μακροχρόνιας ανεργίας σε μία χαμένη γενιά χρονίως ανέργων νέων.

Οι οξείες κρίσεις σπάνια παράγουν πολιτικά κινήματα που απαιτούν αλλαγή. Αντιθέτως, κυριαρχεί ο φόβος και το status quo– στην προκειμένη περίπτωση, η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση- νικάει, όπως συνεχίζει να συμβαίνει από το 2010 σε Ελλάδα, Ισπανία, Πορτογαλία, Ιρλανδία και Ολλανδία. Η χρόνια φάση της κρίσης είναι αυτή που θα φέρει την αλλαγή, καθώς ο φόβος θα υποχωρεί, δίνοντας τη θέση του στην οργή και καθώς η πολιτική θα μετατοπίζεται προς τα άκρα.

Η Ιαπωνία μπορεί να παρέχει ένα αντι-παράδειγμα. Πρόκειται εξάλλου για μία χώρα που βρίσκεται σε χρόνια κατάσταση εδώ και περίπου εικοσιπέντε χρόνια, αλλά χρειάστηκαν σχεδόν δύο δεκαετίες για να φύγει το Φιλελεύθερο Δημοκρατικό Κόμμα από την εξουσία (και τώρα επέστρεψε). Ωστόσο, η μείωση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Ιαπωνίας ήταν σταδιακή και, ακόμα σημαντικότερο είναι το γεγονός ότι η ανεργία παρέμεινε κάτω από το 5,5%, σε σχέση με το σχεδόν 20% στις πέντε χειρότερες οικονομίες της Ευρώπης.

Μεγάλο μέρος της ευθύνης για την κατάσταση της Ιαπωνίας, εντοπίζεται στην απροθυμία των πολιτικών της από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 να αντιμετωπίσουν έναν τραπεζικό τομέα, φορτωμένο με τοξικά χρέη ακινήτων. Το δίδαγμα αυτής της ιστορίας, αλλά και άλλων τραπεζικών κρίσεων, είναι ότι η ταχεία διάγνωση και θεραπεία φαίνεται να παίζουν τεράστιο ρόλο στο να καθορίσουν το αν η γρήγορη έξοδος μιας χώρας από την οξεία φάση μιας κρίσης οδηγεί σε παρατεταμένη χρόνια φάση ή σε επιστροφή στην υγιή ανάπτυξη. Η Ιαπωνία θα μπορούσε να βασιστεί στο μεγάλο απόθεμα εγχώριας αποταμίευσης των νοικοκυριών της για να αμβλύνει την προσαρμογή του τομέα των επιχειρήσεων και για να χρηματοδοτήσει τις τεράστιες δημοσιονομικές δαπάνες, με το δημόσιο χρέος της τώρα, γύρω στο 230% του ΑΕΠ.

Η στρατηγική αυτή δε μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην Ευρώπη. Η χρόνια προσαρμογή δεν είναι βιώσιμη, δεδομένου ότι η κατά τόπους ανεργία έχει υπερβεί το 20% και του γεγονότος ότι ο δανειστής έσχατης ανάγκης, περιορίζεται από τις προτιμήσεις των μελών του. Επιπλέον, η Ευρώπη δεν έχει την κοινωνική δύναμη να αντέξει μία τέτοια στρατηγική, λόγω της έλλειψης πολιτισμικής ομοιογένειας και των μεγάλων πληθυσμών μεταναστών, οι οποίοι συχνά βρίσκονται στο περιθώριο.

Η συνταγή είναι σαφής: φτιάξτε τις τράπεζες, μοιραστείτε το βάρος των λαθών του παρελθόντος, και αντικαταστήστε το ΟΜΤ με ένα ισοδύναμο όπλο, μετατρέποντας τον ΕΜΣ σε ταμείο διάσωσης το οποίο θα μπορεί να αντεπεξέλθει στα μεγάλα, αλλά και στα μικρά, προβλήματα. Η προγραμματισμένη μετάβαση σε καθεστώς διάσωσης ‘bail-in’ για τους ιδιώτες πιστωτές, και η πολιτική αποδοχή της κρατικής χρεωκοπίας θα δώσουν, κατά πάσα πιθανότητα, τέλος στη δημοσιονομική ασωτία.

Ωστόσο, το έπος της Ευρώπης δεν θα τελειώσει εκεί. Έχοντας δραπετεύσει από την οργή των αγορών, οι πολιτικοί θα αντιμετωπίσουν τώρα την οργή των ψηφοφόρων τους.

sofokleous10.gr
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΤΟ NEWSNOWGR.COM
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΑ ΑΡΘΡΑ