2013-10-04 09:03:46
Στη φωτό, οι Λιγκιάδες μετά την καταστροφή (γερμανικά αρχεία). Στο βάθος η λίμνη και η πόλη των Ιωαννίνων. Δεξιά, ο Παναγιώτης Μπαμπούσκας λαμπαδηφόρος στις περυσινές τελετές μνήμης. Δεξιά κάτω, απόσπασμα από τη μηνιαία αναφορά της 1ης Ορεινής Μεραρχίας προς το Γενικό Επιτελείο της Βέρμαχτ, όπου γίνεται αναφορά για την «αντιανταρτική επιχείρηση» στους Λιγκιάδες (γερμανικά αρχεία).
Στα πόδια του άργησε να σταθεί και να περπατήσει. Κλείνοντας τα τέσσερά του χρόνια έκανε τα πρώτα του βήματα. Οσοι συγγενείς είχαν απομείνει έλεγαν ότι έφταιγε το κακό.
Μωρό πράμα, έμεινε μία ολόκληρη μέρα και νύχτα μέσα στο αίμα των εκτελεσμένων να ψάχνει να θηλάσει από το παγωμένο στήθος της νεκρής μάνας του. Εφταιγε, ίσως, και το τραύμα από την ξιφολόγχη που είχε διαπεράσει την πλάτη του, σχεδόν φθάνοντας στη σπονδυλική στήλη. Παρ΄ όλα αυτά, επέζησε.
«Ολο το χωριό με προσέχει σαν να είμαι γυάλινος. Λες και φοβούνται ότι θα σπάσω σε κομμάτια. Με φροντίζουν,με προσέχουν,με χαιρετούν πρόσχαρα μικροί και μεγάλοι» λέει με καμάρι, αλλά και κάποια θλίψη.
Ο κ. Παναγιώτης Μπαμπούσκας δεν έχει καθαρές μνήμες από το ολοκαύτωμα των Λιγκιάδων, στα Ιωάννινα. Ηταν μερικών μηνών βρέφος, όταν η φάλαγγα των μηχανοκίνητων γερμανικών διμοιριών χτύπησε το χωριό σε αντίποινα για τη δράση των αντάρτικων σωμάτων. Ηταν 3 Οκτωβρίου 1943.
Οι Γερμανοί κατέκαψαν τα λιγοστά σπίτια, τα υποστατικά και τις αποθήκες, άλλους έστησαν στο πλάτωμα, με την εκπληκτική θέα στον κάμπο και στη λίμνη των Ιωαννίνων, άλλους τους εκτέλεσαν μπροστά στα ανώφλια των σπιτιών ή μέσα στις κάμαρες και στα κατώγια.
Από τους 96 που μέτρησαν με σπουδή οι κατακτητές γλίτωσαν τον θάνατο μόνο τέσσερις. Το βρέφος, μια νεαρή γυναίκα, που τα κορμιά των συγχωριανών της την κάλυψαν πέφτοντας την ώρα του πολυβολισμού, και δύο 24χρονοι άνδρες που οι σφαίρες τούς τραυμάτισαν επιπόλαια. Εξήντα επτά χρόνια μετά ο κ. Μπαμπούσκας είναι ο μόνος εν ζωή.
Το μακελειό το γνωρίζει μόνο από τις διηγήσεις των μεγαλυτέρων, που «ευτυχώς για εκείνους και εμένα, που με έβγαλαν από τα αίματα και το φονικό,είχαν φύγει μερικές μέρες νωρίτερα για τη συγκομιδή των καρυδιών στις Καρυές».
Αλλά και αυτοί δεν ήταν πολλοί. Μερικές ντουζίνες άνθρωποι, κυρίως μεσήλικοι και νεαροί άνδρες που βρήκαν επιστρέφοντας τις γυναίκες, τα παιδιά, τους γεροντότερους σε λίμνες αίματος.
Ο πατέρας του Παναγιώτη Μπαμπούσκα δεν συνήλθε ποτέ από το σοκ. «Πέθανε από τη στενοχώρια του δύο χρόνια μετά».
Το ορφανό παιδί ακολούθησε τη μοίρα των άλλων, ξεκληρισμένων οικογενειών. Πρώτα, εσωτερική μετανάστευση, στα Ιωάννινα, στο Νησί, στις Καρυές, δουλεύοντας τσοπανάκος στα κοπάδια των αιγοπροβάτων και των αγελάδων. Αργότερα, μετά το στρατιωτικό, στην Αθήνα, εργάτης κοντά τριάντα χρόνια στη Χαλυβουργική. Παντρεύτηκε, έκανε οικογένεια, γύρισε στο χωριό που ακόμη επούλωνε τις πληγές του.
«Μέχρι πρόσφατα υπήρχαν καλύβες και πέτρινα εγκαταλειμμένα, με τα σημάδια από τη φωτιά και τη λεηλασία ακόμη ορατά. Γύρισαν πολλοί σιγά σιγά στον τόπο μας, το χωριό ξαναζωντάνεψε,άνοιξαν νέα νοικοκυριά, φτιάχτηκαν και τα κατεστραμμένα» .
Το 2007 ο κ. Μπαμπούσκας ταξίδεψε μαζί με άλλους επιζήσαντες στη Γερμανία, προσκεκλημένος του Πανεπιστημίου του Μονάχου σε ένα συνέδριο για τα εγκλήματα της Βέρμαχτ στην Ελλάδα.
«Ερχονταν νέοι άνθρωποι, φοιτητές, μας αγκάλιαζαν, κάποιοι έκλαιγαν.Οταν πήραμε τον λόγο και μιλήσαμε για τους Λιγκιάδες, εγώ και ένας ακόμη συντοπίτης,μας χειροκροτούσαν για ώρα πολλή».
Δεν συμπάθησε τους βετεράνους του πολέμου ή τους συγγενείς τους. «Ηταν ψυχροί,απόμακροι.Στον κύκλο ομιλητών που ανήκαν βετεράνοι των κατοχικών στρατευμάτων όλοι καμώνονταν ότι δεν γνώριζαν, δεν είχαν ακούσει,βρίσκονταν μακριά από όλες τις σφαγές ή τις λεηλασίες».
Ο δήμαρχος της πόλης Μίτενβαλντ Χέρμαν Ζάλμινγκερ, γιος του αντισυνταγματάρχη Καταδρομών Γιόζεφ Ζάλμινγκερ , η εκτέλεση του οποίου από αντάρτες του ΕΔΕΣ θεωρείται η αφορμή για τα αντίποινα στους Λιγκιάδες, αρνήθηκε να δεχτεί την ελληνική αντιπροσωπεία.
«Απάντησε ξερά και απότομα στους καθηγητές και στους φοιτητές που είχαν την ιδέα αυτής της συνάντησης ότι δεν δέχεται Ελληνες»
εξηγεί ο κ. Μπαμπούσκας.
Το χωριό κάθε χρόνο τιμά την επέτειο, μεταξύ άλλων, με λαμπαδηφορία από την εκκλησία στο πλάτωμα όπου έχει ανεγερθεί το μνημείο του ολοκαυτώματος.
Τα μάτια των χωριανών, των παιδιών, των επισκεπτών είναι στραμμένα στον πρώτο λαμπαδηφόρο, τον επιζώντα κ. Μπαμπούσκα. Και όχι επειδή «με αντιμετωπίζουν σαν γυάλινο». Αλλά είναι η ζωντανή μνήμη ενός ολόκληρου τόπου και μιας αιματοβαμμένης εποχής.
«Εκδικηθείτε τη δολοφονία σε ακτίνα 20 χιλιομέτρων»
Τα ξημερώματα της 1ης Οκτωβρίου 1943 το αντάρτικο σώμα του ΕΔΕΣ,με διοικητή τον Κώτσο Τόλη,στήνει οδοφράγματα στον δρόμο Ιωαννίνων- Πρέβεζας στην Κλεισούρα όταν το στρατιωτικό όχημα που επιβαίνει ο αντισυνταγματάρχης της 1ης Ορεινής Μεραρχίας Γιόζεφ Ζάλμινγκερ πέφτει πάνω στους στύλους και ανατρέπεται.
Οι αντάρτες εκτελούν τον Ζάλμινγκερ και τον υπασπιστή του, αγνοώντας την ταυτότητα του θύματος,πέραν του βαθμού του.Ο Ζάλμινγκερ είναι ένας πολλάκις παρασημοφορημένος αξιωματικός του Ανατολικού Μετώπου αλλά και ένας φανατικός του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος,ένας «παλιός αγωνιστής», στη γλώσσα των ναζιστών, και συνοδοιπόρος του Αδόλφου Χίτλερ,ήδη από την εποχή του «πραξικοπήματος της μπιραρίας» στο Μόναχο.
Οταν η είδηση φτάνει στα Ιωάννινα,ο ανώτατος στρατιωτικός διοικητής της πόλης και της Μεραρχίας Χούμπερτ Λανς εκδίδει μια λιτή διαταγή: «Εκδικηθείτε την ειδεχθή δολοφονία με μια αμείλικτη επιχείρηση αντεκδίκησης σε ακτίνα 20 χιλιομέτρων από το σημείο τέλεσής της». Στην πραγματικότητα έχει ανασύρει από τα συρτάρια το σχέδιο αντιανταρτικών επιχειρήσεων «Πάνθηρ»,που έχει εκπονηθεί αρκετές εβδομάδες νωρίτερα.
Την επιχείρηση κατά των Λιγκιάδων αναλαμβάνει το 79ο Εφεδρικό Τάγμα,με διοικητή,σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις,τον λοχαγό Αλφρεντ Σρέπελ.Το γενικό πρόσταγμα ανήκει στον συνταγματάρχη Βάλτερ Στέτνερ.
Το πρωί της 3ης Οκτωβρίου ξεκινά με καταιγισμό πυρών πυροβολικού και όλμων,που προετοιμάζουν την άνοδο των καμιονιών,αργά το μεσημέρι,αλλά ελάχιστα πλήττουν το χωριό.
Οταν οι Γερμανοί αποχωρούν ο απολογισμός είναι φρικτός: 92 νεκροί, μεταξύ των οποίων 34 παιδιά ηλικίας 6 μηνών ως 11 ετών,37,κυρίως,γυναίκες,30 έως 64 ετών, και 11 άνω των 70 ετών.Πλήρως κατεστραμμένα από τις φωτιές 43 σπίτια και 57 υποστατικά, στάβλοι και καλύβες.
Στα μεταπολεμικά χρόνια κανένας από τους υπαιτίους του εγκλήματος δεν παραπέμφθηκε σε δίκη και δεν τιμωρήθηκε.
Στη μηνιαία αναφορά της Μεραρχίας προς το Γενικό Επιτελείο της Βέρμαχτ η επιχείρηση περιγράφεται ως εξής: «Από το χωριό Λιγκιάδες και τα υψόμετρα 1015 και 1277 ασθενής αντίσταση του εχθρού.50 (!) πολίτες εξοντώθηκαν. Οι Λιγκιάδες αποτεφρώθηκαν.Λάφυρα,20 μουλάρια».
Δεν είναι τόσο γνωστό όσο το Δίστομο, τα Καλάβρυτα, ή το Κομμένο, αλλά είναι ένα ακόμα έγκλημα στον κατάλογο της ναζιστικής θηριωδίας στην κατεχόμενη Ελλάδα.
Η καταστροφή του χωριού Λιγκιάδες σε μία επιχείρηση αντιποίνων του γερμανικού στρατού μετά από απόπειρα Ελλήνων ανταρτών. Στις 3 Οκτωβρίου του 1943 οι Λιγκιάδες κοντά στα Γιάννενα παραδόθηκαν στις φλόγες, αφού προηγουμένως οι κάτοικοί του σκοτώθηκαν. 92 νεκροί, άμαχοι, παιδιά, γυναίκες, γέροι.
«Βρήκα πέντε επιζώντες αυτής της καταστροφής», λέει ο καθηγητής ιστορίας του δικαίου στο παν/μιο της Βρέμης Christoph Schmink-Gustavus. Όταν πήγε πρώτη φορά στο χωριό, το 1990 πολλά σπίτια ήταν ακόμα ερειπωμένα, οι στέγες ήταν από λαμαρίνες. Ξαναπήγε πρόσφατα και διαπίστωσε ότι η κατάσταση είχε βελτιωθεί σημαντικά.
«Οι επιζώντες μου είπαν θλιβερές ιστορίες. Αυτοί σώθηκαν γιατί κατάφεραν να κάνουν τους πεθαμένους ανάμεσα στους άλλους νεκρούς, και όταν αποσύρθηκαν οι Γερμανοί βγήκαν βουτηγμένοι στο αίμα των συγγενών τους και διασώθηκαν φεύγοντας στο βουνό και αναζητώντας καταφύγιο σε διπλανό χωριό πίσω από τη ράχη του Μιτσικελιού», λέει ο κ. Schmink-Gustavus.
Συγκλονιστικές μαρτυρίες επιζώντων
Τις μαρτυρίες αυτές συγκέντρωσε στον τρίτο τόμο της τριλογίας του «Μνήμες Κατοχής ΙΙΙ - οι Λιγκιάδες στις φλόγες» που κυκλοφορεί τον ερχόμενο Οκτώβριο από τις εκδόσεις «Ισνάφι» στα Γιάννενα. Έχουν προηγηθεί οι «Ασπράγγελοι» και «Η καταστροφή της εβραϊκής κοινότητας των Ιωαννίνων».
Η καταστροφή στους Λιγκιάδες έμεινε χωρίς συνέπειες για τους υπεύθυνους. Πρόκειται για ένα σκάνδαλο συγκάλυψης για τον ιστορικό Schmink-Gustavus ο οποίος συμπεριέλαβε στο βιβλίο του και υλικό ανακριτικής έρευνας της εισαγγελίας Μονάχου.
Οι φάκελοι φυλάσσονται στο αρχείο της πόλης του Μονάχου. «Είναι μεγάλο το υλικό» εξηγεί ο Schmink Gustavus, «χιλιάδες σελίδες, που αρχειοθέτησαν τελικά, χωρίς να γίνει δίκη. Μεταξύ άλλων βρήκα μια κατάθεση ενός Γερμανού αξιωματικού που ήταν κατηγορούμενος σαν υπεύθυνος της πυρπόλησης χωριών στην Ήπειρο, και για το ολοκαύτωμα στην Παραμυθιά.
Αυτός ο αξιωματικός ενώπιον του εισαγγελέα: 'εγώ δεν είδα κανένα χωριό στις φλόγες όταν ήμουνα στην Ήπειρο. Και τελειώνει έτσι η υπόθεση!»
Η συγκάλυψη του εκγλήματος
Βέβαια δεν είναι το μόνο έγκλημα της ναζιστικής θηριωδίας που συγκαλήφθηκε. Το ίδιο έγινε και με τους υπεύθυνους του εκτοπισμού των Εβραίων από την Ελλάδα, που έστειλαν οι Γερμανοί στις 25 Μαρτίου του 1944 - εθνική γιορτή στην Ελλάδα - κατευθείαν στο Άουσβιτς. Μαζί και τους Εβραίους των Ιωαννίνων.
Είναι το θέμα που πραγματεύεται στο δεύτερο τόμο της τριλογίας «Μνήμες Κατοχής». Ο καθ. Schmink-Gustavus ερεύνησε στο αρχείο της Βρέμης τα πρακτικά σχετικής προανακριτικής έρευνας. 35 τόμοι υλικό που συγκέντρωσε η εισαγγελία της Βρέμης από το 1964 μέχρι το1970.
Η έρευνα έγινε διότι κατηγορούμενος ήταν και ένας γκεσταπίτης της Βρέμης ο Φρίντριχ Λίμεναν. Ο άλλος ήταν ο δρ. Βάλτερ Μπλούμε, επικεφαλής της ασφάλειας και της αστυνομίας στην Ελλάδα με έδρα την περιβόητη οδό Μέρλιν, ο κατ' εξοχήν υπεύθυνος για τα εγκλήματα των Ες Ες και της Γκεστάπο στην κατοχική Ελλάδα.
Η υπόθεση μπήκε στο αρχείο με το επιχείρημα ότι οι Λίνεμαν και Μπλούμε είναι απλά συνεργοί και το αδίκημα έχει παραγραφεί. «Οι υπεύθυνοι για τους εισαγγελείς στη Βρέμη το 70 ήταν μόνον Χίτλερ, Χίμλερ Καλτενμπρούνερ που είχαν πεθάνει πριν από δεκαετίες. Είναι αηδία να βλέπεις τέτοια επιχειρήματα για να μπει στο αρχείο η υπόθεση», διαπιστώνει ο Γερμανός ιστορικός.
Τα «ναζιστικά σταγονίδια»
Την ερμηνεία του σκανδάλου βρήκε στους προσωπικούς φακέλους των αρμόδιων εισαγγελέων διαπιστώνοντας ότι ήταν μέλη του ναζιστικού κόμματος από το 33, που άρχισαν τη σταδιοδρομία τους στα ειδικά δικαστήρια των ναζί στην Πολωνία, για να συνεχίσουν την καριέρα τους και στη μεταπολεμική Γερμανία συγκαλύπτοντας πλέον τους συνοδοιπόρους της ναζιστικής περιόδου.
«Αυτό για μένα είναι σκάνδαλο. Αλλά αυτή είναι η πραγματικότητα και μάλλον χρειάζονταν μία άλλη γενιά νομικών, ιστορικών και ερευνητών για να ανοίξει αυτούς τους φακέλους. Διότι πριν από μένα κανένας δεν τους είχε δει», επισημαίνει ο κ. Schmink-Gustavus.
Οι αποκαλύψεις που παρουσίασε στο γερμανικό κοινό τον περασμένο Ιούνιο προκάλεσαν αίσθηση και ποικίλες αντιδράσεις των εμπλεκομένων που ήλπιζαν ότι έκλεισε οριστικά αυτό το κεφάλαιο.
Οι μαρτυρίες του «κοσμάκη»
Ο ιστορικός Schmink-Gustavus επιμένει και μεθοδολογικά στην αξιοποίηση πρωτογενούς υλικού από μαρτυρίες εστιάζοντας μάλιστα στις μαρτυρίες θυμάτων, όχι των δραστών.
«Βλέπω στα πρακτικά πόσο εύκολα λέγονται ψέματα», λέει ο ιστορικός. «Ένας αξιωματικός που δεν είδε χωριά στις φλόγες στην Ήπειρο και ήταν τότε εκεί είναι ψεύτης και εγκληματίας. Για αυτό και σκεφτόμουνα πάντα ότι η μαρτυρία του απλού κόσμου, του 'κοσμάκη' είναι πάντα πιο σπουδαίο από εκείνων που έχουν να κρύψουν κάτι, έχουν να κρύψουν τα εγκλήματά τους».
Είναι αυτά τα εγκλήματα στα οποία ρίχνει ακούραστα φως με την ιστορική του σκαπάνη ο καθηγητής Schmink-Gustavus. Τώρα και με τον τρίτο τόμο «Μνήμες Κατοχής» για το έγκλημα της ναζιστικής θηριωδίας στους Λιγκιάδες της Ηπείρου.
www.tovima.gr
ΠΗΓΗ: http://www.epiruscorner.blogspot.gr/2013/10/3-1943.html
Στα πόδια του άργησε να σταθεί και να περπατήσει. Κλείνοντας τα τέσσερά του χρόνια έκανε τα πρώτα του βήματα. Οσοι συγγενείς είχαν απομείνει έλεγαν ότι έφταιγε το κακό.
Μωρό πράμα, έμεινε μία ολόκληρη μέρα και νύχτα μέσα στο αίμα των εκτελεσμένων να ψάχνει να θηλάσει από το παγωμένο στήθος της νεκρής μάνας του. Εφταιγε, ίσως, και το τραύμα από την ξιφολόγχη που είχε διαπεράσει την πλάτη του, σχεδόν φθάνοντας στη σπονδυλική στήλη. Παρ΄ όλα αυτά, επέζησε.
«Ολο το χωριό με προσέχει σαν να είμαι γυάλινος. Λες και φοβούνται ότι θα σπάσω σε κομμάτια. Με φροντίζουν,με προσέχουν,με χαιρετούν πρόσχαρα μικροί και μεγάλοι» λέει με καμάρι, αλλά και κάποια θλίψη.
Ο κ. Παναγιώτης Μπαμπούσκας δεν έχει καθαρές μνήμες από το ολοκαύτωμα των Λιγκιάδων, στα Ιωάννινα. Ηταν μερικών μηνών βρέφος, όταν η φάλαγγα των μηχανοκίνητων γερμανικών διμοιριών χτύπησε το χωριό σε αντίποινα για τη δράση των αντάρτικων σωμάτων. Ηταν 3 Οκτωβρίου 1943.
Οι Γερμανοί κατέκαψαν τα λιγοστά σπίτια, τα υποστατικά και τις αποθήκες, άλλους έστησαν στο πλάτωμα, με την εκπληκτική θέα στον κάμπο και στη λίμνη των Ιωαννίνων, άλλους τους εκτέλεσαν μπροστά στα ανώφλια των σπιτιών ή μέσα στις κάμαρες και στα κατώγια.
Από τους 96 που μέτρησαν με σπουδή οι κατακτητές γλίτωσαν τον θάνατο μόνο τέσσερις. Το βρέφος, μια νεαρή γυναίκα, που τα κορμιά των συγχωριανών της την κάλυψαν πέφτοντας την ώρα του πολυβολισμού, και δύο 24χρονοι άνδρες που οι σφαίρες τούς τραυμάτισαν επιπόλαια. Εξήντα επτά χρόνια μετά ο κ. Μπαμπούσκας είναι ο μόνος εν ζωή.
Το μακελειό το γνωρίζει μόνο από τις διηγήσεις των μεγαλυτέρων, που «ευτυχώς για εκείνους και εμένα, που με έβγαλαν από τα αίματα και το φονικό,είχαν φύγει μερικές μέρες νωρίτερα για τη συγκομιδή των καρυδιών στις Καρυές».
Αλλά και αυτοί δεν ήταν πολλοί. Μερικές ντουζίνες άνθρωποι, κυρίως μεσήλικοι και νεαροί άνδρες που βρήκαν επιστρέφοντας τις γυναίκες, τα παιδιά, τους γεροντότερους σε λίμνες αίματος.
Ο πατέρας του Παναγιώτη Μπαμπούσκα δεν συνήλθε ποτέ από το σοκ. «Πέθανε από τη στενοχώρια του δύο χρόνια μετά».
Το ορφανό παιδί ακολούθησε τη μοίρα των άλλων, ξεκληρισμένων οικογενειών. Πρώτα, εσωτερική μετανάστευση, στα Ιωάννινα, στο Νησί, στις Καρυές, δουλεύοντας τσοπανάκος στα κοπάδια των αιγοπροβάτων και των αγελάδων. Αργότερα, μετά το στρατιωτικό, στην Αθήνα, εργάτης κοντά τριάντα χρόνια στη Χαλυβουργική. Παντρεύτηκε, έκανε οικογένεια, γύρισε στο χωριό που ακόμη επούλωνε τις πληγές του.
«Μέχρι πρόσφατα υπήρχαν καλύβες και πέτρινα εγκαταλειμμένα, με τα σημάδια από τη φωτιά και τη λεηλασία ακόμη ορατά. Γύρισαν πολλοί σιγά σιγά στον τόπο μας, το χωριό ξαναζωντάνεψε,άνοιξαν νέα νοικοκυριά, φτιάχτηκαν και τα κατεστραμμένα» .
Το 2007 ο κ. Μπαμπούσκας ταξίδεψε μαζί με άλλους επιζήσαντες στη Γερμανία, προσκεκλημένος του Πανεπιστημίου του Μονάχου σε ένα συνέδριο για τα εγκλήματα της Βέρμαχτ στην Ελλάδα.
«Ερχονταν νέοι άνθρωποι, φοιτητές, μας αγκάλιαζαν, κάποιοι έκλαιγαν.Οταν πήραμε τον λόγο και μιλήσαμε για τους Λιγκιάδες, εγώ και ένας ακόμη συντοπίτης,μας χειροκροτούσαν για ώρα πολλή».
Δεν συμπάθησε τους βετεράνους του πολέμου ή τους συγγενείς τους. «Ηταν ψυχροί,απόμακροι.Στον κύκλο ομιλητών που ανήκαν βετεράνοι των κατοχικών στρατευμάτων όλοι καμώνονταν ότι δεν γνώριζαν, δεν είχαν ακούσει,βρίσκονταν μακριά από όλες τις σφαγές ή τις λεηλασίες».
Ο δήμαρχος της πόλης Μίτενβαλντ Χέρμαν Ζάλμινγκερ, γιος του αντισυνταγματάρχη Καταδρομών Γιόζεφ Ζάλμινγκερ , η εκτέλεση του οποίου από αντάρτες του ΕΔΕΣ θεωρείται η αφορμή για τα αντίποινα στους Λιγκιάδες, αρνήθηκε να δεχτεί την ελληνική αντιπροσωπεία.
«Απάντησε ξερά και απότομα στους καθηγητές και στους φοιτητές που είχαν την ιδέα αυτής της συνάντησης ότι δεν δέχεται Ελληνες»
εξηγεί ο κ. Μπαμπούσκας.
Το χωριό κάθε χρόνο τιμά την επέτειο, μεταξύ άλλων, με λαμπαδηφορία από την εκκλησία στο πλάτωμα όπου έχει ανεγερθεί το μνημείο του ολοκαυτώματος.
Τα μάτια των χωριανών, των παιδιών, των επισκεπτών είναι στραμμένα στον πρώτο λαμπαδηφόρο, τον επιζώντα κ. Μπαμπούσκα. Και όχι επειδή «με αντιμετωπίζουν σαν γυάλινο». Αλλά είναι η ζωντανή μνήμη ενός ολόκληρου τόπου και μιας αιματοβαμμένης εποχής.
«Εκδικηθείτε τη δολοφονία σε ακτίνα 20 χιλιομέτρων»
Τα ξημερώματα της 1ης Οκτωβρίου 1943 το αντάρτικο σώμα του ΕΔΕΣ,με διοικητή τον Κώτσο Τόλη,στήνει οδοφράγματα στον δρόμο Ιωαννίνων- Πρέβεζας στην Κλεισούρα όταν το στρατιωτικό όχημα που επιβαίνει ο αντισυνταγματάρχης της 1ης Ορεινής Μεραρχίας Γιόζεφ Ζάλμινγκερ πέφτει πάνω στους στύλους και ανατρέπεται.
Οι αντάρτες εκτελούν τον Ζάλμινγκερ και τον υπασπιστή του, αγνοώντας την ταυτότητα του θύματος,πέραν του βαθμού του.Ο Ζάλμινγκερ είναι ένας πολλάκις παρασημοφορημένος αξιωματικός του Ανατολικού Μετώπου αλλά και ένας φανατικός του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος,ένας «παλιός αγωνιστής», στη γλώσσα των ναζιστών, και συνοδοιπόρος του Αδόλφου Χίτλερ,ήδη από την εποχή του «πραξικοπήματος της μπιραρίας» στο Μόναχο.
Οταν η είδηση φτάνει στα Ιωάννινα,ο ανώτατος στρατιωτικός διοικητής της πόλης και της Μεραρχίας Χούμπερτ Λανς εκδίδει μια λιτή διαταγή: «Εκδικηθείτε την ειδεχθή δολοφονία με μια αμείλικτη επιχείρηση αντεκδίκησης σε ακτίνα 20 χιλιομέτρων από το σημείο τέλεσής της». Στην πραγματικότητα έχει ανασύρει από τα συρτάρια το σχέδιο αντιανταρτικών επιχειρήσεων «Πάνθηρ»,που έχει εκπονηθεί αρκετές εβδομάδες νωρίτερα.
Την επιχείρηση κατά των Λιγκιάδων αναλαμβάνει το 79ο Εφεδρικό Τάγμα,με διοικητή,σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις,τον λοχαγό Αλφρεντ Σρέπελ.Το γενικό πρόσταγμα ανήκει στον συνταγματάρχη Βάλτερ Στέτνερ.
Το πρωί της 3ης Οκτωβρίου ξεκινά με καταιγισμό πυρών πυροβολικού και όλμων,που προετοιμάζουν την άνοδο των καμιονιών,αργά το μεσημέρι,αλλά ελάχιστα πλήττουν το χωριό.
Οταν οι Γερμανοί αποχωρούν ο απολογισμός είναι φρικτός: 92 νεκροί, μεταξύ των οποίων 34 παιδιά ηλικίας 6 μηνών ως 11 ετών,37,κυρίως,γυναίκες,30 έως 64 ετών, και 11 άνω των 70 ετών.Πλήρως κατεστραμμένα από τις φωτιές 43 σπίτια και 57 υποστατικά, στάβλοι και καλύβες.
Στα μεταπολεμικά χρόνια κανένας από τους υπαιτίους του εγκλήματος δεν παραπέμφθηκε σε δίκη και δεν τιμωρήθηκε.
Στη μηνιαία αναφορά της Μεραρχίας προς το Γενικό Επιτελείο της Βέρμαχτ η επιχείρηση περιγράφεται ως εξής: «Από το χωριό Λιγκιάδες και τα υψόμετρα 1015 και 1277 ασθενής αντίσταση του εχθρού.50 (!) πολίτες εξοντώθηκαν. Οι Λιγκιάδες αποτεφρώθηκαν.Λάφυρα,20 μουλάρια».
Δεν είναι τόσο γνωστό όσο το Δίστομο, τα Καλάβρυτα, ή το Κομμένο, αλλά είναι ένα ακόμα έγκλημα στον κατάλογο της ναζιστικής θηριωδίας στην κατεχόμενη Ελλάδα.
Η καταστροφή του χωριού Λιγκιάδες σε μία επιχείρηση αντιποίνων του γερμανικού στρατού μετά από απόπειρα Ελλήνων ανταρτών. Στις 3 Οκτωβρίου του 1943 οι Λιγκιάδες κοντά στα Γιάννενα παραδόθηκαν στις φλόγες, αφού προηγουμένως οι κάτοικοί του σκοτώθηκαν. 92 νεκροί, άμαχοι, παιδιά, γυναίκες, γέροι.
«Βρήκα πέντε επιζώντες αυτής της καταστροφής», λέει ο καθηγητής ιστορίας του δικαίου στο παν/μιο της Βρέμης Christoph Schmink-Gustavus. Όταν πήγε πρώτη φορά στο χωριό, το 1990 πολλά σπίτια ήταν ακόμα ερειπωμένα, οι στέγες ήταν από λαμαρίνες. Ξαναπήγε πρόσφατα και διαπίστωσε ότι η κατάσταση είχε βελτιωθεί σημαντικά.
«Οι επιζώντες μου είπαν θλιβερές ιστορίες. Αυτοί σώθηκαν γιατί κατάφεραν να κάνουν τους πεθαμένους ανάμεσα στους άλλους νεκρούς, και όταν αποσύρθηκαν οι Γερμανοί βγήκαν βουτηγμένοι στο αίμα των συγγενών τους και διασώθηκαν φεύγοντας στο βουνό και αναζητώντας καταφύγιο σε διπλανό χωριό πίσω από τη ράχη του Μιτσικελιού», λέει ο κ. Schmink-Gustavus.
Συγκλονιστικές μαρτυρίες επιζώντων
Τις μαρτυρίες αυτές συγκέντρωσε στον τρίτο τόμο της τριλογίας του «Μνήμες Κατοχής ΙΙΙ - οι Λιγκιάδες στις φλόγες» που κυκλοφορεί τον ερχόμενο Οκτώβριο από τις εκδόσεις «Ισνάφι» στα Γιάννενα. Έχουν προηγηθεί οι «Ασπράγγελοι» και «Η καταστροφή της εβραϊκής κοινότητας των Ιωαννίνων».
Η καταστροφή στους Λιγκιάδες έμεινε χωρίς συνέπειες για τους υπεύθυνους. Πρόκειται για ένα σκάνδαλο συγκάλυψης για τον ιστορικό Schmink-Gustavus ο οποίος συμπεριέλαβε στο βιβλίο του και υλικό ανακριτικής έρευνας της εισαγγελίας Μονάχου.
Οι φάκελοι φυλάσσονται στο αρχείο της πόλης του Μονάχου. «Είναι μεγάλο το υλικό» εξηγεί ο Schmink Gustavus, «χιλιάδες σελίδες, που αρχειοθέτησαν τελικά, χωρίς να γίνει δίκη. Μεταξύ άλλων βρήκα μια κατάθεση ενός Γερμανού αξιωματικού που ήταν κατηγορούμενος σαν υπεύθυνος της πυρπόλησης χωριών στην Ήπειρο, και για το ολοκαύτωμα στην Παραμυθιά.
Αυτός ο αξιωματικός ενώπιον του εισαγγελέα: 'εγώ δεν είδα κανένα χωριό στις φλόγες όταν ήμουνα στην Ήπειρο. Και τελειώνει έτσι η υπόθεση!»
Η συγκάλυψη του εκγλήματος
Βέβαια δεν είναι το μόνο έγκλημα της ναζιστικής θηριωδίας που συγκαλήφθηκε. Το ίδιο έγινε και με τους υπεύθυνους του εκτοπισμού των Εβραίων από την Ελλάδα, που έστειλαν οι Γερμανοί στις 25 Μαρτίου του 1944 - εθνική γιορτή στην Ελλάδα - κατευθείαν στο Άουσβιτς. Μαζί και τους Εβραίους των Ιωαννίνων.
Είναι το θέμα που πραγματεύεται στο δεύτερο τόμο της τριλογίας «Μνήμες Κατοχής». Ο καθ. Schmink-Gustavus ερεύνησε στο αρχείο της Βρέμης τα πρακτικά σχετικής προανακριτικής έρευνας. 35 τόμοι υλικό που συγκέντρωσε η εισαγγελία της Βρέμης από το 1964 μέχρι το1970.
Η έρευνα έγινε διότι κατηγορούμενος ήταν και ένας γκεσταπίτης της Βρέμης ο Φρίντριχ Λίμεναν. Ο άλλος ήταν ο δρ. Βάλτερ Μπλούμε, επικεφαλής της ασφάλειας και της αστυνομίας στην Ελλάδα με έδρα την περιβόητη οδό Μέρλιν, ο κατ' εξοχήν υπεύθυνος για τα εγκλήματα των Ες Ες και της Γκεστάπο στην κατοχική Ελλάδα.
Η υπόθεση μπήκε στο αρχείο με το επιχείρημα ότι οι Λίνεμαν και Μπλούμε είναι απλά συνεργοί και το αδίκημα έχει παραγραφεί. «Οι υπεύθυνοι για τους εισαγγελείς στη Βρέμη το 70 ήταν μόνον Χίτλερ, Χίμλερ Καλτενμπρούνερ που είχαν πεθάνει πριν από δεκαετίες. Είναι αηδία να βλέπεις τέτοια επιχειρήματα για να μπει στο αρχείο η υπόθεση», διαπιστώνει ο Γερμανός ιστορικός.
Τα «ναζιστικά σταγονίδια»
Την ερμηνεία του σκανδάλου βρήκε στους προσωπικούς φακέλους των αρμόδιων εισαγγελέων διαπιστώνοντας ότι ήταν μέλη του ναζιστικού κόμματος από το 33, που άρχισαν τη σταδιοδρομία τους στα ειδικά δικαστήρια των ναζί στην Πολωνία, για να συνεχίσουν την καριέρα τους και στη μεταπολεμική Γερμανία συγκαλύπτοντας πλέον τους συνοδοιπόρους της ναζιστικής περιόδου.
«Αυτό για μένα είναι σκάνδαλο. Αλλά αυτή είναι η πραγματικότητα και μάλλον χρειάζονταν μία άλλη γενιά νομικών, ιστορικών και ερευνητών για να ανοίξει αυτούς τους φακέλους. Διότι πριν από μένα κανένας δεν τους είχε δει», επισημαίνει ο κ. Schmink-Gustavus.
Οι αποκαλύψεις που παρουσίασε στο γερμανικό κοινό τον περασμένο Ιούνιο προκάλεσαν αίσθηση και ποικίλες αντιδράσεις των εμπλεκομένων που ήλπιζαν ότι έκλεισε οριστικά αυτό το κεφάλαιο.
Οι μαρτυρίες του «κοσμάκη»
Ο ιστορικός Schmink-Gustavus επιμένει και μεθοδολογικά στην αξιοποίηση πρωτογενούς υλικού από μαρτυρίες εστιάζοντας μάλιστα στις μαρτυρίες θυμάτων, όχι των δραστών.
«Βλέπω στα πρακτικά πόσο εύκολα λέγονται ψέματα», λέει ο ιστορικός. «Ένας αξιωματικός που δεν είδε χωριά στις φλόγες στην Ήπειρο και ήταν τότε εκεί είναι ψεύτης και εγκληματίας. Για αυτό και σκεφτόμουνα πάντα ότι η μαρτυρία του απλού κόσμου, του 'κοσμάκη' είναι πάντα πιο σπουδαίο από εκείνων που έχουν να κρύψουν κάτι, έχουν να κρύψουν τα εγκλήματά τους».
Είναι αυτά τα εγκλήματα στα οποία ρίχνει ακούραστα φως με την ιστορική του σκαπάνη ο καθηγητής Schmink-Gustavus. Τώρα και με τον τρίτο τόμο «Μνήμες Κατοχής» για το έγκλημα της ναζιστικής θηριωδίας στους Λιγκιάδες της Ηπείρου.
www.tovima.gr
ΠΗΓΗ: http://www.epiruscorner.blogspot.gr/2013/10/3-1943.html
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Το καθεστώς σε πανικό παρασύρει τη χώρα σε ανεξέλεγκτες εξελίξεις.
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
