2013-09-11 21:20:20
Κυρίες και κύριοι Βουλευτές, σας ευχαριστώ πολύ για τη δυνατότητα που μου δίνετε να απευθυνθώ και πάλι στην Επιτροπή, μετά από ένα σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα. Στην πρώτη επαφή που είχαμε, είχα τονίσει ότι το Υπουργείο Εξωτερικών, εγώ προσωπικά και οι Υφυπουργοί, είμαστε στη διάθεση της Διαρκούς Κοινοβουλευτικής Επιτροπής για πλήρη ενημέρωση γύρω από όλα τα θέματα, είτε τα τρέχοντα είτε αυτά που έχουν ένα στρατηγικό μόνιμο ενδιαφέρον για την ελληνική εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας και άμυνας.
Όπως ανέφερε ήδη ο Πρόεδρος της Επιτροπής, σήμερα η θλιβερή επέτειος της τραγικής 11ης Σεπτεμβρίου, μας κάνει όλους να αναρωτηθούμε τι έχει αλλάξει στον κόσμο τα τελευταία δώδεκα χρόνια. Εάν ο κόσμος είναι πιο ασφαλής, εάν ο κόσμος είναι πιο σταθερός ή εάν υπάρχει αβεβαιότητα και ρευστότητα, η οποία, στην πραγματικότητα, θέτει επί τάπητος το πολύ μεγάλο ζήτημα της παγκόσμιας διακυβέρνησης. Θα έλεγα ότι όσα μεσολάβησαν τα δώδεκα τελευταία χρόνια οδηγούν στο συμπέρασμα ότι το σύστημα των Ηνωμένων Εθνών διέρχεται μία πολύ σοβαρή κρίση αποτελεσματικότητας και αξιοπιστίας και αυτό φαίνεται καθαρά και στα μεγάλα «ανοικτά» ζητήματα αυτής της περιόδου, όπως είναι η κατάσταση στη Συρία.
Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η εθνική κυριαρχία, ούτως ή άλλως, έχει συρρικνωθεί και το κρατικό φαινόμενο υφίσταται πολύ μεγάλες πιέσεις, διότι το εθνικό κράτος διεθνοποιείται, ιδιωτικοποιείται και αποπολιτικοποιείται. Αλλά αυτό που στην πραγματικότητα χάνεται από την εθνική κυριαρχία, παγκοσμίως, δεν μετατίθεται σε μία οργανωμένη διεθνή κοινότητα, η οποία μπορεί να δώσει με αποτελεσματικό τρόπο, χωρίς αντιφάσεις και χωρίς αβεβαιότητες τη μάχη για την ειρήνη και την ασφάλεια διεθνώς, στο όνομα της διεθνούς νομιμότητας. Βεβαίως, αυτός ο αγώνας, ακριβώς επειδή έχει πολύ έντονα ασύμμετρα χαρακτηριστικά, οδηγεί σε λάθη, σε υπερβολές, σε αντιφάσεις και σε ανεξέλεγκτες καταστάσεις.
Νομίζω ότι αυτό είναι και η πιο καλή εισαγωγή για να μπούμε στο μεγάλο ανοιχτό ζήτημα της κατάστασης της Συρίας, που μας απασχόλησε σχεδόν στο σύνολο της διήμερης συνάντησης που είχαμε στο Βίλνιους, την Παρασκευή και το Σάββατο της προηγούμενης βδομάδας, οι Υπουργοί Εξωτερικών στο άτυπο Συμβούλιο, το GYMNICH, με τη συμμετοχή, τη δεύτερη ημέρα, και του Αμερικανού Υπουργού Εξωτερικών, κύριου John Kerry, με τον οποίον είχαμε την ευκαιρία μιας πολύωρης διεξοδικής συζήτησης.
Η κατάσταση στη Συρία
Θα αποφύγω όσο γίνεται πράγματα γνωστά και κοινότοπα, αλλά πώς να μην αναφέρει κανείς ότι επί δυόμισι χρόνια ένας πρωτοφανούς βιαιότητας εμφύλιος πόλεμος έχει αποσαθρώσει μία ισχυρή μεγάλη χώρα της Μέσης Ανατολής, τη Συρία; Μία χώρα που είναι «κλειδί» για την κατάσταση στην ευρύτερη περιοχή, για την ειρηνευτική διαδικασία στη Μέση Ανατολή, για τις σχέσεις Ισραήλ και Παλαιστινίων, για την κατάσταση στη Χερσόνησο του Σινά, για την κατάσταση στο Λίβανο, για την κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο, για τις σχέσεις πολλών κρίσιμων παραγόντων του διεθνούς πολιτικοστρατιωτικού «παιγνίου» μεταξύ τους, όπως είναι το Ιράν, όπως είναι η Ρωσία και όπως είναι φυσικά οι ΗΠΑ και η Ε.Ε. Για να σταματήσω να μνημονεύω τους «παίκτες», φυσικά και δεν μπορεί κανείς να μην υπογραμμίσει το ρόλο των ίδιων των Αραβικών Χωρών, του Αραβικού Συνδέσμου, των Χωρών του Κόλπου που είναι πάρα πολύ έντονα παρούσες και στην υπόθεση της Συρίας.
Εκατό χιλιάδες νεκροί, δύο εκατομμύρια πρόσφυγες, πέντε εκατομμύρια εκτοπισμένοι μέσα στα όρια της συριακής επικράτειας, ολόκληρες περιοχές που έχουν εγκαταλειφθεί και καταστραφεί. Βέβαια, αυτό αφορά κάθε Σύριο πολίτη, ανεξαρτήτως θρησκεύματος και ανεξαρτήτως ειδικότερης φυλετικής ή εθνοτικής αναφοράς, αλλά οφείλω να κάνω μια πιο συγκεκριμένη αναφορά στους χριστιανικούς πληθυσμούς, πληθυσμούς είτε ελληνορθόδοξους που ανήκουν στο Πατριαρχείο Αλεξανδρείας, είτε Συροϊακωβίτες Μονοφυσίτες, που και αυτοί πλήττονται σε πολύ μεγάλο βαθμό.
Η κατάσταση της Συρία είναι το αντεστραμμένο είδωλο της κατάστασης που συνήθως αντιμετωπίζουμε στις άλλες χώρες του αραβικού κόσμου, στις άλλες χώρες της μέσης Ανατολής. Η σχέση πλειονότητας και μειονοτήτων είναι μια σχέση που μπορεί να τη συγκρίνει κανείς μόνο με την κατάσταση που επικρατεί στο Ιράκ. Πουθενά αλλού μειονότητες δεν παίζουν τόσο πολύ σημαντικό ρόλο στη διακυβέρνηση, στο παλιό καθεστώς, και, ως εκ τούτου, τα βασικά στερεότυπα, με τα οποία εργάζεται κανείς αναλυτικά, σε σχέση με την λεγόμενη αραβική άνοιξη και τον αραβικό κόσμο, δεν λειτουργούν στην περίπτωση της Συρίας, όπου δημιουργούνται εξαιρετικά αντιφατικές και πολύπλοκες καταστάσεις, τόσο όταν αναλύει κανείς το καθεστώς Άσαντ όσο και όταν αναλύει κανείς την αντιπολίτευση.
Τα πράγματα γίνονται ακόμη πιο πολύπλοκα, όταν επιχειρήσει κανείς να αναλύσει τους υποστηρικτές κάθε πλευράς. Βλέπουμε πώς εξελίσσεται ο ρόλος του Ιράν, ο ρόλος της Χεζμπολάχ, των Σιιτών, των Παλαιστινίων. Βλέπουμε ποια είναι η στάση των μονίμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας, που έχουν προβάλει βέτο στη λήψη αποφάσεων, ακόμη και ανθρωπιστικού χαρακτήρα, όπως είναι η Ρωσία και η Κίνα στην περίπτωση της Συρίας.
Από την άλλη μεριά, μια αντιπολίτευση διχασμένη, μια αντιπολίτευση που πολύ συχνά διεξάγει έναν εμφύλιο πόλεμο μέσα στον εμφύλιο πόλεμο με το καθεστώς Άσαντ, μια αντιπολίτευση η οποία φιλοξενείται πάρα πολύ συχνά από την Τουρκία στην Κωνσταντινούπολη και η οποία υποστηρίζεται πολιτικά και οικονομικά από τις χώρες του Κόλπου. Ξέρετε, ότι, πρόσφατα σχετικά, ανεδείχθη νέα ηγεσία της αντιπολίτευσης, η οποία αυτή τη στιγμή έχει ένα τεκμήριο νομιμοποίησης ως προς την εκπροσώπηση της αντιπολίτευσης.
Η Συρία, από εκεί που ήταν μια χώρα που μαζί με την Ιορδανία, μπορούσε να λειτουργήσει ως σημείο αναφοράς για την κατάσταση στη Μέση Ανατολή, έχει γίνει η ίδια ένα πολύ μεγάλο πρόβλημα. Γνωρίζετε πολύ καλά ποια είναι η εικόνα του ενεργειακού χάρτη στη Συρία, από πλευράς φυσικών πόρων, από πλευράς εγκαταστάσεων και από πλευράς αγωγών. Γνωρίζετε, επίσης, πως είναι διατεταγμένα τα πράγματα στο χάρτη, ποια είναι η διαστρωμάτωση σε σχέση με τις διάφορες θρησκευτικές ομάδες και την γεωγραφική τους θέση, σε σχέση με τα παράλια της χώρας και σε σχέση με την ενδοχώρα. Το λέω αυτό γιατί είναι προφανές, ότι πόλεις που είναι ταυτόχρονα και μεγάλα μεσογειακά λιμάνια, πόλεις, οι οποίες δίνουν διέξοδο στην ανατολική Μεσόγειο, όπως η Λαττάκεια και η Ταρτούς, παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο για τις σχέσεις με χώρες όπως η Ρωσία, το Ιράν, που είχαν και έχουν παραδοσιακούς δεσμούς με το καθεστώς Άσαντ στη Συρία.
Όλα αυτά είχαν εξελιχθεί περίπου έτσι, όπως τα περιγράφω, μέχρι το Μάρτιο, όταν είχαμε για πρώτη φορά περιστατικό χρήσης χημικών όπλων περιορισμένης σχετικά έκτασης, για το οποίο ποτέ δεν οριστικοποιήθηκε η εικόνα της διεθνούς κοινότητας σε σχέση με τα αίτια του, την έκταση του και τον πραγματικό δράστη του. Εκφράστηκαν όμως πολύ σοβαρές υπόνοιες και συγκεντρώθηκαν ενδείξεις, που έστρεφαν το ενδιαφέρον προς την αντιπολίτευση, λόγω του χειροποίητου χαρακτήρα χημικών όπλων που δημιουργήθηκαν. Θυμάστε φαντάζομαι τις συγκεκριμένες καταγγελίες που έκανε η κα Ντελ Πόντε, πρώην εισαγγελέας στο ειδικό διεθνές ποινικό δικαστήριο για την τέως Γιουγκοσλαβία.
Από το Μάρτιο έως τις 21 Αυγούστου 2013, δεν είχαμε άλλο περιστατικό χρήσης χημικών όπλων και ξαφνικά, εκεί που το ενδιαφέρον όλης της διεθνούς κοινότητας ήταν στραμμένο στην ανάγκη να επαναληφθεί η πολιτική διαδικασία για την αναζήτηση μιας οριστικής λύσης συμβιβαστικού χαρακτήρα, να επαναληφθεί η συνάντηση της Γενεύης και να πάμε από τη Γενεύη Ι, στη Γενεύη ΙΙ με την, ει δυνατόν, χωρίς προϋποθέσεις, συμμετοχή όλων των παραγόντων, άρα και του καθεστώτος Άσαντ και της αντιπολίτευσης, είχαμε ξαφνικά ένα βάρβαρο περιστατικό εκτεταμένης σχετικά χρήσης χημικών όπλων, χρήση, η οποία έχει επιβεβαιωθεί από ανθρωπιστικές οργανώσεις, όπως είναι οι «Γιατροί Χωρίς Σύνορα» και το οποίο, το σύνολο σχεδόν των χωρών μελών της Ε.Ε. και ο Αραβικός Σύνδεσμος και φυσικά οι ΗΠΑ και άλλες χώρες του ΝΑΤΟ, έχουν αποδεχθεί ότι έχει συντελεσθεί οπωσδήποτε.
Αυτό ήταν μια τομή στην κατάσταση, γιατί έπρεπε να είναι απόλυτη, καθαρή, αυστηρή η καταγγελία της χρήσης χημικών όπλων. Έπρεπε το μήνυμα να σταλεί προς πάσα κατεύθυνση και, πρωτίστως, προς το καθεστώς που, γνωρίζουμε πάρα πολύ καλά, διαθέτει χημικό οπλοστάσιο και σε κάθε περίπτωση έχει την ευθύνη ως θεματοφύλακας να διαχειρίζεται και άρα, να αποτρέπει τη χρήση αυτού του χημικού οπλοστασίου σε μια χώρα που δεν έχει υπογράψει τη Σύμβαση κατά των χημικών όπλων και κατά των βιολογικών και τοξικών όπλων.
Αυτό δημιούργησε μια πολύ μεγάλη κινητικότητα και στην πραγματικότητα έφερε τη διεθνή κοινότητα, αντιμέτωπη με το ρόλο του ΟΗΕ και του Συμβουλίου Ασφαλείας. Γιατί, δυστυχώς, δεν μπόρεσε το Συμβούλιο Ασφαλείας να λάβει καμία απολύτως απόφαση, ούτε καν απόφαση ανθρωπιστικού χαρακτήρα σε σχέση με τη Συρία. Αυτό δημιούργησε την ανάγκη παράπλευρων ενεργειών με επίκληση πάντα του Έβδομου Κεφαλαίου του Χάρτη του ΟΗΕ, από διάφορες χώρες.
Γνωρίζετε πάρα πολύ καλά ότι οι χώρες που πήραν την πρωτοβουλία ήταν στην αρχή, ευρωπαϊκές χώρες, τα μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας από την Ευρώπη, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γαλλική Δημοκρατία και στην συνέχεια οι ΗΠΑ, οι οποίες έθεσαν ζήτημα στρατιωτικής απάντησης σε σχέση με το γεγονός αυτό. Παράλληλα, ο ΟΗΕ έστειλε τους επιθεωρητές του, με την εντολή να διαπιστώσουν μόνο εάν έγινε χρήση χημικών όπλων και όχι το ποιος έκανε τη χρήση αυτή.
Γι’ αυτό και δεν αναμένεται από το πόρισμα των επιθεωρητών του ΟΗΕ, απάντηση στο ερώτημα του ποιος έκανε, αλλά του αν έγινε, κάτι που τελικώς, κανείς δεν αμφισβητεί, ούτε το ίδιο το καθεστώς Άσαντ, ότι δηλαδή έγινε χρήση χημικών όπλων. Απλώς, δεν αποδέχεται την ευθύνη για το γεγονός ότι έγινε χρήση χημικών όπλων.
Η χώρα μας, όπως και όλες, ανεξαιρέτως, οι χώρες- μέλη της Ε.Ε., διετύπωσε εξαρχής μια θέση, η οποία προβάλει δύο μεγάλα κεντρικά σημεία, τα οποία είναι σταθερά σημεία της πολιτικής μας:
Το πρώτο είναι η απερίφραστη, καθαρή και αυστηρή καταδίκη της χρήσεως χημικών όπλων, η καταδίκη κάθε απόπειρας να παρεμποδιστεί το έργο των εμπειρογνωμόνων, ερευνητών του ΟΗΕ. Η ανάγκη να υπάρξει σαφής απάντηση της διεθνούς κοινότητας, η οποία να αποτρέπει την επανάληψη της χρήσης χημικών όπλων, που είναι ένα ειδεχθές έγκλημα, έγκλημα κατά του διεθνούς δικαίου, κατά της ανθρωπότητας, το οποίο, βεβαίως, δημιουργεί την ανάγκη οι συγκεκριμένοι αυτουργοί να λογοδοτήσουν ενώπιον της διεθνούς ποινικής δικαιοσύνης.
Το δεύτερο σημείο της ελληνικής θέσης είναι ότι, σε κάθε περίπτωση, πρέπει να διαφυλαχθεί η πολιτική διαδικασία και ότι η λύση στη Συρία μπορεί να δοθεί μόνο μέσα από την Γενεύη ΙΙ, αλλά και πάλι, η Γενεύη ΙΙ είναι μια διαδικασία, που χρειάζεται ένα ολοκληρωμένο σχέδιο, το οποίο θα μπορεί πράγματι να εφαρμοστεί. Και αυτό δεν μπορεί να το διαμορφώσουν μόνο οι Σύριοι παράγοντες, οι οποίοι θα πάνε στη Γενεύη ΙΙ. Χρειάζεται η ενεργός συμμετοχή της διεθνούς κοινότητας και κυρίως όλων εκείνων που μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο από την άποψη αυτή. Δηλαδή, χωρίς τις χώρες του Κόλπου, χωρίς την Αίγυπτο, χωρίς τη συμμετοχή της Ρωσίας και χωρίς μία αποδοχή της όποιας λύσης από το Ιράν, δεν θα μπορούσε να βρεθεί καμία λύση, η οποία να είναι βιώσιμη και να συνιστά ολοκληρωμένο σχέδιο, το οποίο να μπορεί να βγάλει τη Συρία από αυτή την περιπέτεια και να την κρατήσει ενωμένη, ως επικράτεια, ως μια ενιαία χώρα, η οποία δεν θα κατακερματιστεί, γιατί φυσικά η απειλή του κατακερματισμού της συριακής επικράτειας είναι προφανής.
Πρέπει εδώ να θυμίσω, κάτι το οποίο γνωρίζετε πάρα πολύ καλά, ότι η γειτονική μας Τουρκία αναπτύσσει πολύ έντονη διπλωματική δραστηριότητα στη Συρία. Τελικώς, έχει ταχθεί, βεβαίως, στο πλευρό της αντιπολίτευσης, κάτι που δεν ήταν εξαρχής προφανές. Φιλοξενεί τις δραστηριότητες της ηγεσίας της αντιπολίτευσης, στην Κωνσταντινούπολη, και ήταν επισπεύδουσα χώρα, όλο το χρονικό διάστημα από τις 21 Αυγούστου, έως σήμερα, για την ανάγκη να αναληφθούν οι στρατιωτικού χαρακτήρα δράσεις στη Συρία, στο πλαίσιο πάντα, όπως ανέφερα, του Κεφαλαίου 7 του Καταστατικού Χάρτη, ανεξαρτήτως της απόφασης του Συμβουλίου Ασφαλείας.
Εμείς, σε όλες μας τις τοποθετήσεις λέγαμε και λέμε, ότι η Ελλάδα θα τιμήσει τις υποχρεώσεις της, πρώτον, ως κράτος μέλος του ΟΗΕ, άρα πιστεύουμε στην ανάγκη των διαδικασιών του ΟΗΕ, δεύτερον, ως κράτος μέλος της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ και, τρίτον, βεβαίως, δεν αγνοούμε τις υποχρεώσεις που απορρέουν από διμερείς συμβάσεις, οι οποίες ισχύουν με διάφορες χώρες για θέματα ασφάλειας και άμυνας.
Στο Βίλνιους, στο άτυπο Συμβούλιο των Υπουργών Εξωτερικών, διατυπώθηκε, με μεγάλη καθυστέρηση, είναι η αλήθεια, η κοινή θέση της Ε.Ε. για το ζήτημα αυτό. Διατυπώθηκε από την κυρία Άστον, μετά από διεξοδική διαβούλευση με όλους τους Υπουργούς, και αυτή η κοινή θέση είναι ακριβώς αυτό που έλεγε η Ελλάδα από την πρώτη στιγμή. Αυτά που έχουμε πει, αυτά είναι η θέση της Ε.Ε..
Βεβαίως, όταν έφτασε η Ε.Ε. να διατυπώσει την κοινή της θέση, είχε προηγηθεί το αδιέξοδο στο Συμβούλιο Ασφαλείας και είχε προηγηθεί η συνάντηση των 20 ανεπτυγμένων κρατών, του G20, στην Αγία Πετρούπολη, και είχε δημοσιοποιηθεί το κείμενο της κοινής δήλωσης 11 κρατών μελών του G20, δηλαδή, των ΗΠΑ, της Αυστραλίας, του Καναδά, της Ιαπωνίας, της Νότιας Κορέας, της Τουρκίας και των χωρών της Ε.Ε. που μετέχουν στο G20 της Γαλλίας, της Ιταλίας, της Ισπανίας, του Ηνωμένου Βασίλειου. Και επειδή είχε δημιουργηθεί μια αμφιβολία σε σχέση με τη στάση της Γερμανίας, η οποία επίσης μετέχει στο G20, διευκρινίστηκε από τον κ. Βέστερβελε στην αρχή της συνεδρίασής μας στο Βίλνιους την επόμενη ημέρα, ότι η Γερμανία δεν υπέγραψε εξαρχής την δήλωση αυτή, γιατί ήθελε πρώτα να διαβουλευτεί με τους ευρωπαίους εταίρους της στο Βίλνιους, αλλά ότι δηλώνει εξαρχής ότι την προσυπογράφει, άρα πρόκειται για μια δήλωση 11+1 χωρών, η οποία ελήφθη πολύ σοβαρά υπ' όψιν και κατά την διατύπωση της ευρωπαϊκής κοινής θέσης, της κοινής θέσης των κρατών μελών της Ε.Ε..
Ήδη δε, διαμορφώνεται ένα κεντρικό ρεύμα στην Ε.Ε. Περισσότερες από 15 χώρες έχουν δηλώσει ότι εκφράζονται και από το κείμενο της Ε.Ε. και από το κείμενο των 11+1, ιδίως στις χώρες οι οποίες είναι και μέλη του ΝΑΤΟ. Έχει πολύ μεγάλη σημασία να βλέπουμε πώς διαμορφώνεται το κεντρικό ρεύμα, και, επίσης, να λαμβάνουμε υπόψη ότι η γειτονική μας χώρα στο ζήτημα της Συρίας, μετά από μια περίοδο πολύ μεγάλης στρατηγικής αμηχανίας, ξαναβρίσκεται μέσα στο κεντρικό ρεύμα της διεθνούς κοινότητας και σίγουρα των λεγόμενων δυτικών χωρών, των χωρών, δηλαδή, που ανήκουν στον ευρωατλαντικό άξονα, στο ΝΑΤΟ, σ' αυτό που λέγεται Δυτικός Κόσμος.
Η αλήθεια είναι ότι ένα πολύ μεγάλο γεγονός, το οποίο έχει συντελεστεί από πλευράς διεθνούς νομιμότητας με αφορμή την Συρία και το οποίο είναι αξιοσημείωτο από κάθε άποψη, είναι μια διασταύρωση των νομικών διαδικασιών στο επίπεδο του ΟΗΕ και των διαδικασιών σε εθνικό επίπεδο, των εθνικών συνταγματικών διαδικασιών. Αυτό το είδαμε στην περίπτωση του Ηνωμένου Βασιλείου, με την απόφαση που πήρε τελικά η Βουλή των Κοινοτήτων σε σχέση με την μη στρατιωτική συμμετοχή του Ηνωμένου Βασιλείου, το είδαμε στην ερμηνεία του γαλλικού Συντάγματος, αλλά και του χάρτη του ΟΗΕ που κάνει η Γαλλική Δημοκρατία, ο Πρόεδρος Ολάντ, το είδαμε και στην πρωτοβουλία του προέδρου Ομπάμα να ζητήσει, τελικά, τη γνώμη του Κογκρέσου για το ζήτημα αυτό, διατηρώντας την αρμοδιότητά του για θέματα που αφορούν την ασφάλεια των ΗΠΑ.
Το νέο στοιχείο, το στοιχείο, το οποίο στην πραγματικότητα περίμενε η διεθνής κοινότητα και περίμενε και η Ε.Ε. ήταν η ρωσική πρωτοβουλία σε σχέση με την «προθυμία» του καθεστώτος Άσαντ να θέσει υπό διεθνή έλεγχο το χημικό του οπλοστάσιο, να δεχθεί τη συγκέντρωση, την απόσυρση και την καταστροφή του χημικού οπλοστασίου.
Στην Ε.Ε. μας απασχόλησε πρόταση ομάδας Υπουργών, προερχόμενων από το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, σύμφωνα με την οποία θα έπρεπε, πριν από οποιαδήποτε άλλη κίνηση, να διατυπωθεί τελεσίγραφο της διεθνούς κοινότητας, με ανοιχτό το ερώτημα «ποια θα ήταν η νομική βάση του τελεσίγραφου αυτού», προς το καθεστώς Άσαντ, να παραδώσει το χημικό οπλοστάσιο ώστε να μην χρειαστεί να ληφθούν οποιαδήποτε άλλα μέτρα. Δεν υιοθετήθηκε η άποψη αυτή, αλλά είναι πάρα πολύ σημαντικό το γεγονός ότι υπήρξε ακαριαία πρωτοβουλία της ρωσικής πλευράς μετά από το «παράθυρο» που άφησαν οι γνωστές δηλώσεις Κέρι, και άμεση ανταπόκριση του καθεστώτος Άσαντ σε σχέση με την παράδοση και καταστροφή τελικά, του χημικού οπλοστασίου.
Που σημαίνει, βεβαίως, για να έχουμε πλήρη αίσθηση της πραγματικότητας, ότι έχουμε επίσημη και πανηγυρική αποδοχή του γεγονότος ότι υπάρχει χημικό οπλοστάσιο, το οποίο πρέπει να τεθεί υπό διεθνή έλεγχο, διότι δεν υπήρχε τέτοιος διεθνής έλεγχος και δεν υπήρχε και κανένας φραγμός από πλευράς διεθνούς νομιμότητας, γιατί η Συρία δεν έχει υπογράψει τις δύο Συμβάσεις που σας είπα, για την απαγόρευση χρήσης χημικών όπλων και για την απαγόρευση χρήσης βιολογικών και τοξικών όπλων.
Περιττεύει, επίσης, να πω, ότι ναι μεν οι εμπειρογνώμονες του ΟΗΕ δεν έχουν εντολή να εντοπίσουν το δράστη, τον αυτουργό, αλλά μπορούν να εντοπίσουν την ποιότητα και την τυπολογία του χημικού υλικού. Και ξέρουμε ποιος έχει ποιο οπλοστάσιο, ποιος έχει τυποποιημένα όπλα χημικά, και ποιος έχει ιδιοκατασκευές χειροποίητες, οι οποίες γίνονται εκ των ενόντων από μη κρατικά εργαστήρια, ή εν πάση περιπτώσει, εκτός της μεγάλης αγοράς των χημικών όπλων. Αυτή είναι η κατάσταση.
Πιστεύουμε ότι μπορεί η διαδικασία αυτή να αποδώσει αποτελέσματα. Δηλαδή, πράγματι να ευδοκιμήσει, εάν υπάρχει διάθεση εκτόνωσης, η πρωτοβουλία αυτή, η οποία βεβαίως για να ολοκληρωθεί, πρέπει να αποκτήσει συγκεκριμένη υλική μορφή, δηλαδή παράδοσης και καταστροφής, και δεύτερον να οδηγήσει σε μια άνευ προϋποθέσεων συμμετοχή στην Γενεύη ΙΙ όλων των παραγόντων, άρα και του καθεστώτος Άσαντ, προκειμένου να βρεθεί μια μεταβατική λύση κοινής αποδοχής και ευρύτερης νομιμοποίησης. Με «ανοικτό» πάντοτε το ζήτημα της προσαγωγής των αυτουργών, φυσικών και ηθικών, ενώπιον της διεθνούς ποινικής δικαιοσύνης. Ζήτημα το οποίο θέτει εμμέσως η κοινή δήλωση των 11 χωρών του G20, ευθέως η κοινή θέση της Ε.Ε. και αυτό είναι μια από τις «αποχρώσεις» που υπάρχουν ανάμεσα στα δύο κείμενα.
Η άλλη μεγάλη «απόχρωση» είναι ότι, σύμφωνα με το κείμενο των 11, υπάρχει πλήρης απόδειξη της ευθύνης του καθεστώτος Άσαντ, ενώ σύμφωνα με το κείμενο της κοινής θέσης της Ε.Ε. υπάρχουν πάρα πολύ ισχυρές ενδείξεις για την ευθύνη του καθεστώτος Άσαντ, επειδή θεωρήθηκε πολύ κρίσιμο γεγονός η δήλωση του Προέδρου Ολάντ ότι πρέπει να περιμένουμε τους εμπειρογνώμονες να παρουσιάσουν όλα τους τα στοιχεία, ει δυνατόν, στο Συμβούλιο Ασφαλείας, το οποίο περιμένουμε να συνέλθει, και το οποίο δεν συνήλθε χθες, παρά το αρχικό ρωσικό αίτημα να συνέλθει, αλλά, προφανώς, θα συνέλθει μετά την αυριανή συνάντηση που προγραμματίζεται μεταξύ των Υπουργών Εξωτερικών της Ρωσίας και των ΗΠΑ.
Η Ελλάδα στη Συρία πρέπει -και αυτό κάναμε εξαρχής- να ακολουθεί μια πολιτική αρχών. Μια πολιτική η οποία βασίζεται στο σεβασμό του διεθνούς δικαίου, στην ανάγκη προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δεν μπορούμε να «κλείνουμε το μάτι» σε απεχθείς ενέργειες, οι οποίες συνιστούν έγκλημα κατά της ανθρωπότητας. Πρέπει κορμός της πολιτικής μας να είναι η διεθνής νομιμότητα, ο ρόλος του ΟΗΕ, ο ρόλος του Συμβουλίου Ασφαλείας, πρέπει να σεβόμαστε τις υποχρεώσεις μας ως κράτος μέλος της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ και να είμαστε στο κεντρικό ρεύμα, ώστε να μην διαμορφώνουμε κενά στον περιφερειακό συσχετισμό, εδώ που μας ενδιαφέρει, δηλαδή, στην περιοχή της νοτιοανατολικής Ευρώπης και της ανατολικής Μεσογείου, επειδή διεθνώς, σε ένα παγκόσμιο επίπεδο, ενισχύεται ο ρόλος άλλων χωρών που είναι κρίσιμες για εμάς, στη δική μας περιοχή, διότι όλα αυτά λειτουργούν και αντανακλαστικά.
Και, βεβαίως, πρέπει να εκδηλώνουμε το ενδιαφέρον μας για τους δεσμούς τους ιστορικούς που έχουμε με την χριστιανική Συρία, με το Πατριαρχείο Αντιοχείας, με το οποίο είμαστε σε πάρα πολύ στενή επαφή, προσπαθούμε να το στηρίξουμε, ένα Πατριαρχείο το οποίο είναι πολλαπλά εμπερίστατο. Γιατί πήγε στη Δαμασκό, έφυγε από τη Δαμασκό, πήγε στο Λίβανο, έχει υποστεί όλο τον πόλεμο του Λιβάνου και τη μεταφορά της Θεολογικής Σχολής του Μπαλαμάντ, τη δεκαετία του ’70, στη Θεσσαλονίκη, εξ ου και ο Πατριάρχης Αντιοχείας και ο κατ’ αίμα αδελφός του απαχθείς Μητροπολίτης Χαλεπίου, έχουν σπουδάσει στη Θεσσαλονίκη και είναι ελληνομαθείς και Έλληνες πολίτες, εκτός από Σύριοι πολίτες. Βεβαίως, έχει πολύ μεγάλη σημασία η προστασία του μικρού πληθυσμού Ελλήνων που είναι εγκατεστημένοι στη Συρία, τους οποίους υπολογίζουμε με βάση τις αναφορές της Πρεσβείας στη Βηρυτό που έχει την εποπτεία και του δικτύου των επιτίμων Προξένων, σε περίπου 1.500 άτομα.
Υπάρχει δίκτυο προστασίας των Ελλήνων πολιτών στη Συρία, μέσω των επιτίμων Προξενείων, σε συνεργασία με την Ε.Ε., εφόσον χρειαστεί να απομακρυνθούν. Υπάρχει διαρκής επικοινωνία, η οποία τελικά όμως αφορά ελάχιστες δεκάδες ενδιαφερομένων, εντυπωσιακά μικρό αριθμό ενδιαφερομένων και φυσικά υπάρχει όλη η προετοιμασία με όλα τα συναρμόδια Υπουργεία Εθνικής Αμύνης, Δημόσιας Τάξης, Ναυτιλίας & Αιγαίου, Υγείας, Εσωτερικών, σε σχέση με πιθανό κύμα προσφύγων από τη Συρία που θα φτάσει όμως στην Ελλάδα σε δεύτερο στάδιο. Διότι τα χερσαία σύνορα είναι αυτά που δέχονται τον μεγάλο όγκο, η Ιορδανία, ο Λίβανος, η Αίγυπτος σε πολύ μεγάλο βαθμό μέσω του Σινά.
Ως εκ τούτου, θεωρώ ότι η προετοιμασία αυτή θα αποδώσει και έχουμε ήδη ζητήσει από τους αρμόδιους Επιτρόπους, καθόσον εμπλέκονται πολλοί αρμόδιοι επίτροποι υπό το συντονισμό της κας Γκεόργκεβα, η οποία ασχολείται με την ανθρωπιστική βοήθεια, προκειμένου να χρηματοδοτηθούν οι δράσεις μας και για θέματα μετανάστευσης και για θέματα υγείας, εφόσον παραστεί ανάγκη. Αυτή είναι η εικόνα σε σχέση με τη Συρία.
Πρέπει να σας πω ότι, μεταξύ των επαφών που είχα σε σχέση με τη Συρία, ιδιαίτερη σημασία είχε η πρωτοβουλία του νέου Ιρανού Υπουργού Εξωτερικών να επικοινωνήσει και μαζί μου μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, προκειμένου να μου παρουσιάσει την επίσημη εκδοχή της Ιρανικής Κυβέρνησης σε σχέση με τη συριακή κρίση. Τον άκουσα με πολύ μεγάλη προσοχή και σεβασμό, όπως όφειλα, του είπα και τις απόψεις τις δικές μας. Η άποψη του Ιράν ήταν εξαρχής και εξακολουθεί να είναι ότι η αντιπολίτευση είναι αυτή, η οποία έκανε χρήση χημικών όπλων και στις 21 Αυγούστου, με τα επιχειρήματα που αφορούσαν το περιστατικό του Μαρτίου, αλλά θέλω να ελπίζω ότι τώρα το Ιράν θα παίξει εποικοδομητικό ρόλο στην ολοκλήρωση της τελευταίας πρωτοβουλίας και στη Γενεύη ΙΙ.
Οι εξελίξεις στην Αίγυπτο
Ένα βασικό στοιχείο που πρέπει να λάβουμε υπόψη για τη διαμόρφωση και την εξέλιξη της ελληνικής στάσης στη Συρία είναι ο συντονισμός των εξελίξεων στη Συρία με τις εξελίξεις στην Αίγυπτο. Εάν η Συρία είναι μια χώρα κλειδί, η Αίγυπτος είναι χώρα-κλειδί εις τον κύβο σε σχέση με όλο τον αραβικό κόσμο. Η Αίγυπτος είναι η μήτρα όλων των εξελίξεων. Πληθυσμιακά μιλάμε για μια χώρα η οποία ξεπερνά τα 85 εκατομμύρια, είναι μια χώρα η οποία ενώνει την Ασία με τη Βόρεια Αφρική, είναι η χώρα από την οποία εκπορεύεται πάντα το κεντρικό ρεύμα για όλες τις πρωτοβουλίες στον αραβικό κόσμο. Ενώ στη Συρία, η σχέση μας και η θέση μας προσδιορίζεται από τα στοιχεία που σας είπα, αλλά δεν συνδέεται άμεσα με κάποιο πολύ συγκεκριμένο κεφάλαιο του στενού καταλόγου των εθνικών μας προτεραιοτήτων, η Αίγυπτος συνδέεται με ένα πολύ μεγάλο κεφάλαιο του στενού καταλόγου θεμάτων πρώτης προτεραιότητας, από πλευράς εθνικής στρατηγικής και εθνικής ασφάλειας, γιατί η Αίγυπτος είναι καθοριστική για την Ελλάδα σε σχέση με την ανατολική μεσόγειο.
Άρα, έπρεπε εμείς να διαμορφώσουμε τη θέση μας σε διμερές επίπεδο με την Αίγυπτο, κάνοντας μια εκτίμηση για τις εξελίξεις και για την προοπτική των εξελίξεων. Διμερώς αλλά και στο επίπεδο της Ε.Ε. εξαρχής αντιληφθήκαμε τις αλλαγές που έγιναν μετά την 30ή Ιουνίου στην Αίγυπτο ως συνέχεια της μεταβατικής περιόδου που άρχισε το 2011 με την πτώση του καθεστώτος Μουμπάρακ. Αντιλαμβανόμαστε την κατάσταση με όλες τις δυσκολίες της και θεωρούμε ότι η μεταβατική κυβέρνηση καταβάλλει πολύ μεγάλες προσπάθειες να σταθεροποιήσει τη χώρα και να την οδηγήσει στην πλήρη λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών.
Αποδίδουμε πολύ μεγάλη σημασία στις δεσμεύσεις της μεταβατικής κυβέρνησης της Αιγύπτου για την εφαρμογή του λεγόμενου «Οδικού Χάρτη», ο οποίος «Οδικός Χάρτης» περιλαμβάνει την κατάρτιση του νέου Συντάγματος από μία πρώτη 10μελή επιτροπή νομικών εμπειρογνωμόνων, την επεξεργασία του από μια 50μελή επιτροπή κοινωνικών και πολιτικών παραγόντων, τη διενέργεια δημοψηφίσματος για την έγκριση του νέου συντάγματος, τη διοργάνωση προεδρικών και βουλευτικών εκλογών με διεθνές δίκτυο παρατηρητών και, βεβαίως, τη συγκρότηση ανεξάρτητης επιτροπής μη κυβερνητικής, η οποία θα ελέγξει όλα τα γεγονότα από τις 30 Ιουνίου και μετά, πέραν της ποινικής έρευνας που έχει διατάξει ο γενικός εισαγγελέας της χώρας.
Όλα αυτά στοχεύουν σε μία συνθετική λύση, η οποία περιλαμβάνει όλες τις κοινωνικές, πολιτικές δυνάμεις και όλα τα κόμματα που αποδέχονται το θεσμικό πλαίσιο, ανεξαρτήτως του εάν, ευρύτερα σύνολα οργανωτικά μπορεί να έχουν και όψεις, οι οποίες δεν είναι πολιτικά εναρμονισμένες με αυτό που γίνεται, γιατί έχουν επιλέξει μια οδό που είναι εξωθεσμική.
Έχει πολύ μεγάλη σημασία να τονίσω ότι αυτά τα είπα στην τελευταία επίσημη συνεδρίαση του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων της Ε.Ε. στις Βρυξέλλες, που διατύπωσε την κοινή θέση της Ε.Ε. για την Αίγυπτο, η οποία είναι προϊόν συμβιβασμού και, βεβαίως, στέλνει πολύ καθαρά μηνύματα για την ανάγκη επιστροφής στην δημοκρατική ομαλότητα, για την ανάγκη να μην ασκείται εσωτερική βία. Η βοήθεια, ανθρωπιστική και οικονομική, συνεχίζεται, υπάρχει εμπάργκο μόνο για εξοπλισμό, ο οποίος μπορεί να χρησιμοποιηθεί για άσκηση εσωτερικής βίας.
Επισκέφτηκα στις 5 Σεπτεμβρίου το Κάιρο, μετά από την επίσκεψη που είχε πραγματοποιήσει ο Βέλγος Υπουργός στο πλαίσιο προγραμματισμένης περιοδείας του στις χώρες της περιοχής και μετά την επίσκεψη που είχε πραγματοποιήσει δύο μέρες νωρίτερα ο Κύπριος Υπουργός Εξωτερικών, ο κ. Κασουλίδης. Η επίσκεψη αυτή είχε πολύ μεγάλη σημασία, γιατί ήταν η έμπρακτη δήλωση της στήριξης στον Αιγυπτιακό λαό, της εκδήλωσης του ελληνικού ενδιαφέροντος η Αίγυπτος να ξαναβρεί ένα δρόμο προς την ειρήνη και την ευημερία.
Μας συνδέουν δεσμοί ιστορικοί, βαθύτατοι, το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας, η Ιερά Μονή του Σινά, σε μια περιοχή, η οποία είναι κομβική για τις εξελίξεις. Κυρίως το βόρειο Σινά, αλλά και το νότιο Σινά που βρίσκεται η Μονή, οι ιστορικές ελληνικές κοινότητες στην Αλεξάνδρεια, στο Κάιρο, στο Σουέζ, σε άλλες πόλεις, η νέα οικονομική ελληνική παρουσία στην Αίγυπτο που είναι πολύ σημαντική. Η Ελλάδα είναι ο πέμπτος ξένος επενδυτής στην Αίγυπτο. Έχουμε πολύ σημαντικές μονάδες, παραγωγικές και τραπεζικές. Βέβαια έχουμε κοινά ενδιαφέροντα.
Θα ξεκινήσω από το λιγότερο προφανές, που είναι ο ρόλος που παίζει η Αίγυπτος σε όλο τον αραβικό και τον αφρικανικό κόσμο. Είναι η έδρα του Αραβικού Συνδέσμου και είναι μια ιθύνουσα παρουσία στον Οργανισμό της Ισλαμικής Διάσκεψης, η οποία είναι πάντα ένα φόρουμ που μας προβληματίζει, ιδίως σε σχέση με το Κυπριακό. Βεβαίως, αυτό που είναι το κρίσιμο είναι η Ανατολική Μεσόγειος, τα θαλάσσια σύνορα, η χάραξη των θαλασσίων ζωνών σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο της θάλασσας.
Πρέπει να είμαι σαφής και να σας πω απερίφραστα ότι, στην τελευταία περίοδο πριν την αλλαγή της κατάστασης στην Αίγυπτο, υπήρχε αμηχανία και οπισθοδρόμηση στις σχέσεις μας, ιδίως στο κρίσιμο θέμα των θαλασσίων ζωνών και της εφαρμογής του διεθνούς δικαίου της θάλασσας. Έχει πάρα πολύ μεγάλη σημασία το γεγονός ότι, όπως δηλώσαμε και δημόσια με τον Αιγύπτιο ομόλογό μου, μετά την συνάντηση που είχαμε, πήραμε την απόφαση να αποκατασταθεί και να ξεκινήσει ο διάλογος σε επίπεδο εμπειρογνωμόνων σε διμερές επίπεδο με πλαίσιο αναφοράς στο διεθνές δίκαιο της θάλασσας, ώστε να συμφωνηθεί η χάραξη των θαλασσίων ζωνών, δηλαδή της Υφαλοκρηπίδας και της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης στην Ανατολική Μεσόγειο.
Επίσης, είναι πολύ σημαντικό πως επιβεβαιώσαμε και με την επίσκεψη τη δική μου μετά την επίσκεψη του κ. Κασουλίδη ότι, πέραν των διμερών σχέσεων, είμαστε έτοιμοι να προχωρήσουμε και σε σχήμα τριμερούς συνεργασίας μεταξύ Αιγύπτου – Ελλάδας – Κύπρου στην Ανατολική Μεσόγειο για όλα τα πολιτικά θέματα, αλλά και για ό,τι άλλο χρειαστεί.
Είχα την ευκαιρία να δω τον προσωρινό Πρόεδρο της Δημοκρατίας, τον Πρόεδρο του Συνταγματικού Δικαστηρίου, τον Πρωθυπουργό, που ήταν και πρώην Υπουργός Οικονομικών. Το μεγάλο πρόβλημα της Αιγύπτου είναι η οικονομική κρίση, η δημοσιονομική κρίση και η κρίση του αναπτυξιακού μοντέλου και των δομών. Κάτι μας θυμίζουν όλα αυτά, όπως αντιλαμβάνεσθε. Υπήρχε, άλλωστε, και στην πραγματικότητα πλήρης κατάρρευση της τουριστικής βιομηχανίας, λόγω των γεγονότων για την χρονιά αυτή.
Είχαμε εκτενείς συνομιλίες με τον Υπουργό Εξωτερικών. Είδα έναν από τους υποψηφίους Προέδρους της Δημοκρατίας στις εκλογές που διεξήχθηκαν, τον επικεφαλής δηλαδή του Εθνικού Μετώπου Σωτηρίας και τον εκπρόσωπο του Αλ-Νουρ που είναι το μεγάλο σαλαφιστικό κόμμα που είχε πάρει 27% στις βουλευτικές εκλογές και το οποίο στηρίζει τη μεταβατική κυβέρνηση και εκπροσωπείται και στην 50μελή επιτροπή για την επεξεργασία του Συντάγματος.
Θεωρώ ότι ήταν μια ιδιαίτερα επιτυχημένη επίσκεψη για τα εθνικά μας συμφέροντα και για το επίπεδο των διμερών ελληνο-αιγυπτιακών σχέσεων, αλλά και των τριμερών σχέσεων Αιγύπτου – Ελλάδας – Κύπρου.
Στο πλαίσιο της επίσκεψής μου στο Κάιρο, συναντήθηκα με τον Γενικό Γραμματέα και το Επιτελείο του Αραβικού Συνδέσμου, ο οποίος, όπως θα έχετε παρατηρήσει, παίζει πάρα πολύ σημαντικό ρόλο στην συριακή κρίση. Διότι και οι χώρες του Κόλπου και η Αίγυπτος που συναντήθηκαν σε επίπεδο Υπουργού Εξωτερικών με τον κ. Κέρι στο Παρίσι προχθές, αλλά και ο Αραβικός Σύνδεσμος στο σύνολό του, έχουν μια πολύ καθαρή γραμμή σε σχέση με την απάντηση για τη χρήση χημικών όπλων και την ανάγκη απροϋπόθετης οργάνωσης της Γενεύης ΙΙ, για μια οριστική πολιτική λύση στην Συρία.
Η ειρηνευτική διαδικασία στη Μέση Ανατολή
Στο Βίλνιους ο Αμερικανός Υπουργός Εξωτερικών έκανε μια εκτενή ενημέρωση των ευρωπαίων συναδέλφων για την ειρηνευτική διαδικασία στη Μέση Ανατολή. Παρότι το μεγάλο θέμα είναι η Συρία και ένα πολύ μεγάλο θέμα της επικαιρότητας είναι η Αίγυπτος στην αραβική αντίληψη, όπως την εκφράζει ο Αραβικός Σύνδεσμος, το μεγάλο θέμα είναι πάντα η σύγκρουση στη Μέση Ανατολή, η σχέση Ισραήλ – Παλαιστινίων, η ειρηνευτική διαδικασία. Υπάρχει επεξεργασμένο ένα σχέδιο λύσης δύο κρατών. Η αμερικανική θέση σε σχέση με τους εποικισμούς είναι καθαρή. Θεωρεί ότι κακώς γίνονται και μάλιστα, σε περιοχές οι οποίες προβλέπεται ή υποτίθεται ή πιθανολογείται ότι θα αποδοθούν στους Παλαιστινίους. Αυτά όλα είναι γνωστά.
Υπάρχει πλήρες σχέδιο ασφάλειας, το οποίο έχουν επεξεργασθεί οι αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις, προσφερόμενο και στις δύο πλευρές και πλήρες αναπτυξιακό σχέδιο, το οποίο έχει προετοιμάσει η εταιρεία συμβούλων Μακένζι, με μεγάλες επενδυτικές ευκαιρίες και με ανοικτή πρόσκληση για όλες τις χώρες, μεταξύ των οποίων, και η Ελλάδα, είτε κατά την διάρκεια των συνομιλιών είτε πολύ περισσότερο μετά από μια επιτυχή έκβαση, όπως την θέλουμε και εμείς και την στηρίζουμε.
Δεν θα αναφερθώ σε άλλα θέματα που έχουν σχέση με τη Μέση Ανατολή, την Αφρική και την Ανατολική Μεσόγειο. Θα σας πω μόνο πολύ συνοπτικά δύο εξελίξεις τελευταίες σε σχέση με άλλα μέτωπα της εξωτερικής πολιτικής.
Ελληνοτουρκικά
Την Δευτέρα πραγματοποιήθηκε ένας ακόμη γύρος, ο 55ος από το 2002 μέχρι σήμερα, επαφών μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας για τα θέματα που αφορούν τις θαλάσσιες ζώνες στο Αιγαίο. Οι θέσεις μας είναι σαφείς. Εμείς συζητούμε και αυτό θέλω να το καταστήσω απολύτως καθαρό και ενώπιον της Επιτροπής, για το Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, συζητούμε για Υφαλοκρηπίδα και Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη. Δηλαδή, για όλες τις θαλάσσιες ζώνες, όπως προβλέπεται από το διεθνές δίκαιο της θάλασσας. Αυτό είναι κάτι που έπρεπε να είναι πάντα σαφές, τώρα, όμως, είναι απολύτως σαφές και το θεωρώ πολύ σημαντικό και το υπογραμμίζω ιδιαιτέρως. Η συνάντηση έγινε ανάμεσα στον Γενικό Γραμματέα του Υπουργείου Εξωτερικών της Τουρκίας, τον κ. Σινιρλίογλου και τον Πρέσβη κ. Αποστολίδη, που είναι ο Έλληνας επικεφαλής της ελληνικής αντιπροσωπείας στα θέματα αυτά.
Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας
Το δεύτερο είναι ότι συναντήθηκα την Δευτέρα με τον ειδικό εκπρόσωπο του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών για το ζήτημα του ονόματος της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας, τον κ. Μάθιου Νίμιτς, ο οποίος είχε διατυπώσει μια τελευταία εκδοχή των προτάσεών του, γιατί επί χρόνια συντονίζει αυτή την διαδικασία, η οποία διαρκεί 18 χρόνια, από τότε που τέθηκε σε ισχύ η Ενδιάμεση Συμφωνία. Επειδή είχα πολύ έντονη προσωπική συμμετοχή στις συνθήκες που οδήγησαν στην Ενδιάμεση Συμφωνία και στην κατάρτιση της Ενδιάμεσης Συμφωνίας, ξέρω πόσο σημαντικό είναι να υπάρχει ένα πλαίσιο αναφοράς και εκδήλωσα τον σεβασμό της Ελλάδος προς τις προσπάθειες του Γενικού Γραμματέα και του ίδιου του κ. Νίμιτς. Είναι σημαντικό να τηρείται ανοικτή και να είναι ουσιαστική αυτή η διαδικασία.
Η θέση μας, όπως έχει διαμορφωθεί και έχει, πιστεύω, ευρύτατη εθνική συναίνεση είναι πως αποδεχόμαστε ένα σύνθετο όνομα με γεωγραφικό προσδιορισμό που αφορά τον γεωγραφικό όρο του ονόματος και όχι τον πολιτειακό όρο του ονόματος. Θέλουμε μια λύση, η οποία να ισχύει όπως λέμε στην ιδιόλεκτο που έχει επικρατήσει στην Ελλάδα erga omnes. Δηλαδή, ένα όνομα για κάθε χρήση, ώστε να υπάρξει μια οριστική λύση και να μην υπάρξει μια αναπαραγωγή σε διεθνείς οργανισμούς, σε συσκέψεις, σε συναντήσεις. Δηλαδή, να μην υπάρξει ουσιαστικά μια λύση a la carte που είναι άλλη για μια χρήση, άλλη για άλλη χρήση, άλλη για άλλους χρήστες κ.ο.κ..
Πιστεύω ότι η σαφήνεια, με την οποία απαντήσαμε και τοποθετηθήκαμε και η ανάλυση που κάναμε με τον κ. Νίμιτς θα τον βοηθήσει πολύ και στις συζητήσεις του στα Σκόπια και στη συνέχεια των δικών μας συναντήσεων γύρω από το θέμα αυτό. Η συνέχεια θα γίνει, κατά πάσα πιθανότητα, στην Νέα Υόρκη, την τελευταία εβδομάδα του Σεπτεμβρίου.
Αυτά ήθελα να σας πω και είμαι στην διάθεσή σας.
ΔΕΥΤΕΡΟΛΟΓΙΑ
Κατ’ αρχάς, για να αρχίσω από το θετικό στοιχείο της όλης συζήτησης, επειδή δεν άκουσα παρατηρήσεις για τα θέματα που θεωρώ ότι ανήκουν στο κατάλογο θεμάτων πρώτης προτεραιότητας της εξωτερικής πολιτικής, δεν είδα να διατυπώνονται παρατηρήσεις ή πολύ περισσότερο αντιρρήσεις. Άρα, σχηματίζω την πεποίθηση ότι υπάρχει ευρύτερη αποδοχή με τον α’ ή β’ τρόπο. Δηλαδή, τέτοια θέματα θεωρώ:
Αίγυπτος
Πρώτον, το γεγονός ότι στις δημόσιες δηλώσεις με τον Αιγύπτιο ομόλογό μου, συμφωνήσαμε την επανέναρξη των διμερών επαφών και διαπραγματεύσεων για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών, μεταξύ Αιγύπτου και Ελλάδας στην Ανατολική Μεσόγειο, με πλαίσιο αναφοράς το διεθνές δίκαιο της θάλασσας. Αυτό θα συνοδευθεί από την τριμερή συνεργασία Αιγύπτου, Ελλάδας και Κύπρου. Αυτό θεωρώ ότι, από την δική μας οπτική γωνία, στην Ανατολική Μεσόγειο, είναι το πιο σημαντικό γεγονός και κεκτημένο των τελευταίων ημερών.
Τουρκία
Δεύτερον, πολύ σημαντικό στοιχείο, για το οποίο δεν άκουσα κανένα σχόλιο, είναι αυτό που σας είπα σε σχέση με τον 55ο γύρο των επαφών Ελλάδος και Τουρκίας για τις θαλάσσιες ζώνες στο Αιγαίο και, σύμφωνα με την ελληνική θέση, στην Ανατολική Μεσόγειο, όχι μόνο για την υφαλοκρηπίδα αλλά και για τις άλλες ζώνες, που προβλέπει το διεθνές δίκαιο της θάλασσας, εν προκειμένω την αποκλειστική οικονομική ζώνη, για την οποία πολύ συχνά έχουμε αναφερθεί και στην Ολομέλεια της Βουλής. Αυτά είναι δύο πολύ σημαντικά στοιχεία, κατά την γνώμη μου, τα οποία φαντάζομαι ότι συγκέντρωσαν ευρύτερη αποδοχή.
ΠΓΔΜ
Σε αυτά θα ενέτασσα, από ό,τι κατάλαβα από τη συζήτηση, και τη θέση που διετύπωσα στον κ. Νίμιτς, προχθές, πως η Ελλάδα βεβαίως και στηρίζει με πολύ καλή διάθεση την ευρωατλαντική προοπτική της γειτονικής μας χώρας, εφόσον γίνονται σεβαστοί οι κανό InfoGnomon
Όπως ανέφερε ήδη ο Πρόεδρος της Επιτροπής, σήμερα η θλιβερή επέτειος της τραγικής 11ης Σεπτεμβρίου, μας κάνει όλους να αναρωτηθούμε τι έχει αλλάξει στον κόσμο τα τελευταία δώδεκα χρόνια. Εάν ο κόσμος είναι πιο ασφαλής, εάν ο κόσμος είναι πιο σταθερός ή εάν υπάρχει αβεβαιότητα και ρευστότητα, η οποία, στην πραγματικότητα, θέτει επί τάπητος το πολύ μεγάλο ζήτημα της παγκόσμιας διακυβέρνησης. Θα έλεγα ότι όσα μεσολάβησαν τα δώδεκα τελευταία χρόνια οδηγούν στο συμπέρασμα ότι το σύστημα των Ηνωμένων Εθνών διέρχεται μία πολύ σοβαρή κρίση αποτελεσματικότητας και αξιοπιστίας και αυτό φαίνεται καθαρά και στα μεγάλα «ανοικτά» ζητήματα αυτής της περιόδου, όπως είναι η κατάσταση στη Συρία.
Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η εθνική κυριαρχία, ούτως ή άλλως, έχει συρρικνωθεί και το κρατικό φαινόμενο υφίσταται πολύ μεγάλες πιέσεις, διότι το εθνικό κράτος διεθνοποιείται, ιδιωτικοποιείται και αποπολιτικοποιείται. Αλλά αυτό που στην πραγματικότητα χάνεται από την εθνική κυριαρχία, παγκοσμίως, δεν μετατίθεται σε μία οργανωμένη διεθνή κοινότητα, η οποία μπορεί να δώσει με αποτελεσματικό τρόπο, χωρίς αντιφάσεις και χωρίς αβεβαιότητες τη μάχη για την ειρήνη και την ασφάλεια διεθνώς, στο όνομα της διεθνούς νομιμότητας. Βεβαίως, αυτός ο αγώνας, ακριβώς επειδή έχει πολύ έντονα ασύμμετρα χαρακτηριστικά, οδηγεί σε λάθη, σε υπερβολές, σε αντιφάσεις και σε ανεξέλεγκτες καταστάσεις.
Νομίζω ότι αυτό είναι και η πιο καλή εισαγωγή για να μπούμε στο μεγάλο ανοιχτό ζήτημα της κατάστασης της Συρίας, που μας απασχόλησε σχεδόν στο σύνολο της διήμερης συνάντησης που είχαμε στο Βίλνιους, την Παρασκευή και το Σάββατο της προηγούμενης βδομάδας, οι Υπουργοί Εξωτερικών στο άτυπο Συμβούλιο, το GYMNICH, με τη συμμετοχή, τη δεύτερη ημέρα, και του Αμερικανού Υπουργού Εξωτερικών, κύριου John Kerry, με τον οποίον είχαμε την ευκαιρία μιας πολύωρης διεξοδικής συζήτησης.
Η κατάσταση στη Συρία
Θα αποφύγω όσο γίνεται πράγματα γνωστά και κοινότοπα, αλλά πώς να μην αναφέρει κανείς ότι επί δυόμισι χρόνια ένας πρωτοφανούς βιαιότητας εμφύλιος πόλεμος έχει αποσαθρώσει μία ισχυρή μεγάλη χώρα της Μέσης Ανατολής, τη Συρία; Μία χώρα που είναι «κλειδί» για την κατάσταση στην ευρύτερη περιοχή, για την ειρηνευτική διαδικασία στη Μέση Ανατολή, για τις σχέσεις Ισραήλ και Παλαιστινίων, για την κατάσταση στη Χερσόνησο του Σινά, για την κατάσταση στο Λίβανο, για την κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο, για τις σχέσεις πολλών κρίσιμων παραγόντων του διεθνούς πολιτικοστρατιωτικού «παιγνίου» μεταξύ τους, όπως είναι το Ιράν, όπως είναι η Ρωσία και όπως είναι φυσικά οι ΗΠΑ και η Ε.Ε. Για να σταματήσω να μνημονεύω τους «παίκτες», φυσικά και δεν μπορεί κανείς να μην υπογραμμίσει το ρόλο των ίδιων των Αραβικών Χωρών, του Αραβικού Συνδέσμου, των Χωρών του Κόλπου που είναι πάρα πολύ έντονα παρούσες και στην υπόθεση της Συρίας.
Εκατό χιλιάδες νεκροί, δύο εκατομμύρια πρόσφυγες, πέντε εκατομμύρια εκτοπισμένοι μέσα στα όρια της συριακής επικράτειας, ολόκληρες περιοχές που έχουν εγκαταλειφθεί και καταστραφεί. Βέβαια, αυτό αφορά κάθε Σύριο πολίτη, ανεξαρτήτως θρησκεύματος και ανεξαρτήτως ειδικότερης φυλετικής ή εθνοτικής αναφοράς, αλλά οφείλω να κάνω μια πιο συγκεκριμένη αναφορά στους χριστιανικούς πληθυσμούς, πληθυσμούς είτε ελληνορθόδοξους που ανήκουν στο Πατριαρχείο Αλεξανδρείας, είτε Συροϊακωβίτες Μονοφυσίτες, που και αυτοί πλήττονται σε πολύ μεγάλο βαθμό.
Η κατάσταση της Συρία είναι το αντεστραμμένο είδωλο της κατάστασης που συνήθως αντιμετωπίζουμε στις άλλες χώρες του αραβικού κόσμου, στις άλλες χώρες της μέσης Ανατολής. Η σχέση πλειονότητας και μειονοτήτων είναι μια σχέση που μπορεί να τη συγκρίνει κανείς μόνο με την κατάσταση που επικρατεί στο Ιράκ. Πουθενά αλλού μειονότητες δεν παίζουν τόσο πολύ σημαντικό ρόλο στη διακυβέρνηση, στο παλιό καθεστώς, και, ως εκ τούτου, τα βασικά στερεότυπα, με τα οποία εργάζεται κανείς αναλυτικά, σε σχέση με την λεγόμενη αραβική άνοιξη και τον αραβικό κόσμο, δεν λειτουργούν στην περίπτωση της Συρίας, όπου δημιουργούνται εξαιρετικά αντιφατικές και πολύπλοκες καταστάσεις, τόσο όταν αναλύει κανείς το καθεστώς Άσαντ όσο και όταν αναλύει κανείς την αντιπολίτευση.
Τα πράγματα γίνονται ακόμη πιο πολύπλοκα, όταν επιχειρήσει κανείς να αναλύσει τους υποστηρικτές κάθε πλευράς. Βλέπουμε πώς εξελίσσεται ο ρόλος του Ιράν, ο ρόλος της Χεζμπολάχ, των Σιιτών, των Παλαιστινίων. Βλέπουμε ποια είναι η στάση των μονίμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας, που έχουν προβάλει βέτο στη λήψη αποφάσεων, ακόμη και ανθρωπιστικού χαρακτήρα, όπως είναι η Ρωσία και η Κίνα στην περίπτωση της Συρίας.
Από την άλλη μεριά, μια αντιπολίτευση διχασμένη, μια αντιπολίτευση που πολύ συχνά διεξάγει έναν εμφύλιο πόλεμο μέσα στον εμφύλιο πόλεμο με το καθεστώς Άσαντ, μια αντιπολίτευση η οποία φιλοξενείται πάρα πολύ συχνά από την Τουρκία στην Κωνσταντινούπολη και η οποία υποστηρίζεται πολιτικά και οικονομικά από τις χώρες του Κόλπου. Ξέρετε, ότι, πρόσφατα σχετικά, ανεδείχθη νέα ηγεσία της αντιπολίτευσης, η οποία αυτή τη στιγμή έχει ένα τεκμήριο νομιμοποίησης ως προς την εκπροσώπηση της αντιπολίτευσης.
Η Συρία, από εκεί που ήταν μια χώρα που μαζί με την Ιορδανία, μπορούσε να λειτουργήσει ως σημείο αναφοράς για την κατάσταση στη Μέση Ανατολή, έχει γίνει η ίδια ένα πολύ μεγάλο πρόβλημα. Γνωρίζετε πολύ καλά ποια είναι η εικόνα του ενεργειακού χάρτη στη Συρία, από πλευράς φυσικών πόρων, από πλευράς εγκαταστάσεων και από πλευράς αγωγών. Γνωρίζετε, επίσης, πως είναι διατεταγμένα τα πράγματα στο χάρτη, ποια είναι η διαστρωμάτωση σε σχέση με τις διάφορες θρησκευτικές ομάδες και την γεωγραφική τους θέση, σε σχέση με τα παράλια της χώρας και σε σχέση με την ενδοχώρα. Το λέω αυτό γιατί είναι προφανές, ότι πόλεις που είναι ταυτόχρονα και μεγάλα μεσογειακά λιμάνια, πόλεις, οι οποίες δίνουν διέξοδο στην ανατολική Μεσόγειο, όπως η Λαττάκεια και η Ταρτούς, παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο για τις σχέσεις με χώρες όπως η Ρωσία, το Ιράν, που είχαν και έχουν παραδοσιακούς δεσμούς με το καθεστώς Άσαντ στη Συρία.
Όλα αυτά είχαν εξελιχθεί περίπου έτσι, όπως τα περιγράφω, μέχρι το Μάρτιο, όταν είχαμε για πρώτη φορά περιστατικό χρήσης χημικών όπλων περιορισμένης σχετικά έκτασης, για το οποίο ποτέ δεν οριστικοποιήθηκε η εικόνα της διεθνούς κοινότητας σε σχέση με τα αίτια του, την έκταση του και τον πραγματικό δράστη του. Εκφράστηκαν όμως πολύ σοβαρές υπόνοιες και συγκεντρώθηκαν ενδείξεις, που έστρεφαν το ενδιαφέρον προς την αντιπολίτευση, λόγω του χειροποίητου χαρακτήρα χημικών όπλων που δημιουργήθηκαν. Θυμάστε φαντάζομαι τις συγκεκριμένες καταγγελίες που έκανε η κα Ντελ Πόντε, πρώην εισαγγελέας στο ειδικό διεθνές ποινικό δικαστήριο για την τέως Γιουγκοσλαβία.
Από το Μάρτιο έως τις 21 Αυγούστου 2013, δεν είχαμε άλλο περιστατικό χρήσης χημικών όπλων και ξαφνικά, εκεί που το ενδιαφέρον όλης της διεθνούς κοινότητας ήταν στραμμένο στην ανάγκη να επαναληφθεί η πολιτική διαδικασία για την αναζήτηση μιας οριστικής λύσης συμβιβαστικού χαρακτήρα, να επαναληφθεί η συνάντηση της Γενεύης και να πάμε από τη Γενεύη Ι, στη Γενεύη ΙΙ με την, ει δυνατόν, χωρίς προϋποθέσεις, συμμετοχή όλων των παραγόντων, άρα και του καθεστώτος Άσαντ και της αντιπολίτευσης, είχαμε ξαφνικά ένα βάρβαρο περιστατικό εκτεταμένης σχετικά χρήσης χημικών όπλων, χρήση, η οποία έχει επιβεβαιωθεί από ανθρωπιστικές οργανώσεις, όπως είναι οι «Γιατροί Χωρίς Σύνορα» και το οποίο, το σύνολο σχεδόν των χωρών μελών της Ε.Ε. και ο Αραβικός Σύνδεσμος και φυσικά οι ΗΠΑ και άλλες χώρες του ΝΑΤΟ, έχουν αποδεχθεί ότι έχει συντελεσθεί οπωσδήποτε.
Αυτό ήταν μια τομή στην κατάσταση, γιατί έπρεπε να είναι απόλυτη, καθαρή, αυστηρή η καταγγελία της χρήσης χημικών όπλων. Έπρεπε το μήνυμα να σταλεί προς πάσα κατεύθυνση και, πρωτίστως, προς το καθεστώς που, γνωρίζουμε πάρα πολύ καλά, διαθέτει χημικό οπλοστάσιο και σε κάθε περίπτωση έχει την ευθύνη ως θεματοφύλακας να διαχειρίζεται και άρα, να αποτρέπει τη χρήση αυτού του χημικού οπλοστασίου σε μια χώρα που δεν έχει υπογράψει τη Σύμβαση κατά των χημικών όπλων και κατά των βιολογικών και τοξικών όπλων.
Αυτό δημιούργησε μια πολύ μεγάλη κινητικότητα και στην πραγματικότητα έφερε τη διεθνή κοινότητα, αντιμέτωπη με το ρόλο του ΟΗΕ και του Συμβουλίου Ασφαλείας. Γιατί, δυστυχώς, δεν μπόρεσε το Συμβούλιο Ασφαλείας να λάβει καμία απολύτως απόφαση, ούτε καν απόφαση ανθρωπιστικού χαρακτήρα σε σχέση με τη Συρία. Αυτό δημιούργησε την ανάγκη παράπλευρων ενεργειών με επίκληση πάντα του Έβδομου Κεφαλαίου του Χάρτη του ΟΗΕ, από διάφορες χώρες.
Γνωρίζετε πάρα πολύ καλά ότι οι χώρες που πήραν την πρωτοβουλία ήταν στην αρχή, ευρωπαϊκές χώρες, τα μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας από την Ευρώπη, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γαλλική Δημοκρατία και στην συνέχεια οι ΗΠΑ, οι οποίες έθεσαν ζήτημα στρατιωτικής απάντησης σε σχέση με το γεγονός αυτό. Παράλληλα, ο ΟΗΕ έστειλε τους επιθεωρητές του, με την εντολή να διαπιστώσουν μόνο εάν έγινε χρήση χημικών όπλων και όχι το ποιος έκανε τη χρήση αυτή.
Γι’ αυτό και δεν αναμένεται από το πόρισμα των επιθεωρητών του ΟΗΕ, απάντηση στο ερώτημα του ποιος έκανε, αλλά του αν έγινε, κάτι που τελικώς, κανείς δεν αμφισβητεί, ούτε το ίδιο το καθεστώς Άσαντ, ότι δηλαδή έγινε χρήση χημικών όπλων. Απλώς, δεν αποδέχεται την ευθύνη για το γεγονός ότι έγινε χρήση χημικών όπλων.
Η χώρα μας, όπως και όλες, ανεξαιρέτως, οι χώρες- μέλη της Ε.Ε., διετύπωσε εξαρχής μια θέση, η οποία προβάλει δύο μεγάλα κεντρικά σημεία, τα οποία είναι σταθερά σημεία της πολιτικής μας:
Το πρώτο είναι η απερίφραστη, καθαρή και αυστηρή καταδίκη της χρήσεως χημικών όπλων, η καταδίκη κάθε απόπειρας να παρεμποδιστεί το έργο των εμπειρογνωμόνων, ερευνητών του ΟΗΕ. Η ανάγκη να υπάρξει σαφής απάντηση της διεθνούς κοινότητας, η οποία να αποτρέπει την επανάληψη της χρήσης χημικών όπλων, που είναι ένα ειδεχθές έγκλημα, έγκλημα κατά του διεθνούς δικαίου, κατά της ανθρωπότητας, το οποίο, βεβαίως, δημιουργεί την ανάγκη οι συγκεκριμένοι αυτουργοί να λογοδοτήσουν ενώπιον της διεθνούς ποινικής δικαιοσύνης.
Το δεύτερο σημείο της ελληνικής θέσης είναι ότι, σε κάθε περίπτωση, πρέπει να διαφυλαχθεί η πολιτική διαδικασία και ότι η λύση στη Συρία μπορεί να δοθεί μόνο μέσα από την Γενεύη ΙΙ, αλλά και πάλι, η Γενεύη ΙΙ είναι μια διαδικασία, που χρειάζεται ένα ολοκληρωμένο σχέδιο, το οποίο θα μπορεί πράγματι να εφαρμοστεί. Και αυτό δεν μπορεί να το διαμορφώσουν μόνο οι Σύριοι παράγοντες, οι οποίοι θα πάνε στη Γενεύη ΙΙ. Χρειάζεται η ενεργός συμμετοχή της διεθνούς κοινότητας και κυρίως όλων εκείνων που μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο από την άποψη αυτή. Δηλαδή, χωρίς τις χώρες του Κόλπου, χωρίς την Αίγυπτο, χωρίς τη συμμετοχή της Ρωσίας και χωρίς μία αποδοχή της όποιας λύσης από το Ιράν, δεν θα μπορούσε να βρεθεί καμία λύση, η οποία να είναι βιώσιμη και να συνιστά ολοκληρωμένο σχέδιο, το οποίο να μπορεί να βγάλει τη Συρία από αυτή την περιπέτεια και να την κρατήσει ενωμένη, ως επικράτεια, ως μια ενιαία χώρα, η οποία δεν θα κατακερματιστεί, γιατί φυσικά η απειλή του κατακερματισμού της συριακής επικράτειας είναι προφανής.
Πρέπει εδώ να θυμίσω, κάτι το οποίο γνωρίζετε πάρα πολύ καλά, ότι η γειτονική μας Τουρκία αναπτύσσει πολύ έντονη διπλωματική δραστηριότητα στη Συρία. Τελικώς, έχει ταχθεί, βεβαίως, στο πλευρό της αντιπολίτευσης, κάτι που δεν ήταν εξαρχής προφανές. Φιλοξενεί τις δραστηριότητες της ηγεσίας της αντιπολίτευσης, στην Κωνσταντινούπολη, και ήταν επισπεύδουσα χώρα, όλο το χρονικό διάστημα από τις 21 Αυγούστου, έως σήμερα, για την ανάγκη να αναληφθούν οι στρατιωτικού χαρακτήρα δράσεις στη Συρία, στο πλαίσιο πάντα, όπως ανέφερα, του Κεφαλαίου 7 του Καταστατικού Χάρτη, ανεξαρτήτως της απόφασης του Συμβουλίου Ασφαλείας.
Εμείς, σε όλες μας τις τοποθετήσεις λέγαμε και λέμε, ότι η Ελλάδα θα τιμήσει τις υποχρεώσεις της, πρώτον, ως κράτος μέλος του ΟΗΕ, άρα πιστεύουμε στην ανάγκη των διαδικασιών του ΟΗΕ, δεύτερον, ως κράτος μέλος της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ και, τρίτον, βεβαίως, δεν αγνοούμε τις υποχρεώσεις που απορρέουν από διμερείς συμβάσεις, οι οποίες ισχύουν με διάφορες χώρες για θέματα ασφάλειας και άμυνας.
Στο Βίλνιους, στο άτυπο Συμβούλιο των Υπουργών Εξωτερικών, διατυπώθηκε, με μεγάλη καθυστέρηση, είναι η αλήθεια, η κοινή θέση της Ε.Ε. για το ζήτημα αυτό. Διατυπώθηκε από την κυρία Άστον, μετά από διεξοδική διαβούλευση με όλους τους Υπουργούς, και αυτή η κοινή θέση είναι ακριβώς αυτό που έλεγε η Ελλάδα από την πρώτη στιγμή. Αυτά που έχουμε πει, αυτά είναι η θέση της Ε.Ε..
Βεβαίως, όταν έφτασε η Ε.Ε. να διατυπώσει την κοινή της θέση, είχε προηγηθεί το αδιέξοδο στο Συμβούλιο Ασφαλείας και είχε προηγηθεί η συνάντηση των 20 ανεπτυγμένων κρατών, του G20, στην Αγία Πετρούπολη, και είχε δημοσιοποιηθεί το κείμενο της κοινής δήλωσης 11 κρατών μελών του G20, δηλαδή, των ΗΠΑ, της Αυστραλίας, του Καναδά, της Ιαπωνίας, της Νότιας Κορέας, της Τουρκίας και των χωρών της Ε.Ε. που μετέχουν στο G20 της Γαλλίας, της Ιταλίας, της Ισπανίας, του Ηνωμένου Βασίλειου. Και επειδή είχε δημιουργηθεί μια αμφιβολία σε σχέση με τη στάση της Γερμανίας, η οποία επίσης μετέχει στο G20, διευκρινίστηκε από τον κ. Βέστερβελε στην αρχή της συνεδρίασής μας στο Βίλνιους την επόμενη ημέρα, ότι η Γερμανία δεν υπέγραψε εξαρχής την δήλωση αυτή, γιατί ήθελε πρώτα να διαβουλευτεί με τους ευρωπαίους εταίρους της στο Βίλνιους, αλλά ότι δηλώνει εξαρχής ότι την προσυπογράφει, άρα πρόκειται για μια δήλωση 11+1 χωρών, η οποία ελήφθη πολύ σοβαρά υπ' όψιν και κατά την διατύπωση της ευρωπαϊκής κοινής θέσης, της κοινής θέσης των κρατών μελών της Ε.Ε..
Ήδη δε, διαμορφώνεται ένα κεντρικό ρεύμα στην Ε.Ε. Περισσότερες από 15 χώρες έχουν δηλώσει ότι εκφράζονται και από το κείμενο της Ε.Ε. και από το κείμενο των 11+1, ιδίως στις χώρες οι οποίες είναι και μέλη του ΝΑΤΟ. Έχει πολύ μεγάλη σημασία να βλέπουμε πώς διαμορφώνεται το κεντρικό ρεύμα, και, επίσης, να λαμβάνουμε υπόψη ότι η γειτονική μας χώρα στο ζήτημα της Συρίας, μετά από μια περίοδο πολύ μεγάλης στρατηγικής αμηχανίας, ξαναβρίσκεται μέσα στο κεντρικό ρεύμα της διεθνούς κοινότητας και σίγουρα των λεγόμενων δυτικών χωρών, των χωρών, δηλαδή, που ανήκουν στον ευρωατλαντικό άξονα, στο ΝΑΤΟ, σ' αυτό που λέγεται Δυτικός Κόσμος.
Η αλήθεια είναι ότι ένα πολύ μεγάλο γεγονός, το οποίο έχει συντελεστεί από πλευράς διεθνούς νομιμότητας με αφορμή την Συρία και το οποίο είναι αξιοσημείωτο από κάθε άποψη, είναι μια διασταύρωση των νομικών διαδικασιών στο επίπεδο του ΟΗΕ και των διαδικασιών σε εθνικό επίπεδο, των εθνικών συνταγματικών διαδικασιών. Αυτό το είδαμε στην περίπτωση του Ηνωμένου Βασιλείου, με την απόφαση που πήρε τελικά η Βουλή των Κοινοτήτων σε σχέση με την μη στρατιωτική συμμετοχή του Ηνωμένου Βασιλείου, το είδαμε στην ερμηνεία του γαλλικού Συντάγματος, αλλά και του χάρτη του ΟΗΕ που κάνει η Γαλλική Δημοκρατία, ο Πρόεδρος Ολάντ, το είδαμε και στην πρωτοβουλία του προέδρου Ομπάμα να ζητήσει, τελικά, τη γνώμη του Κογκρέσου για το ζήτημα αυτό, διατηρώντας την αρμοδιότητά του για θέματα που αφορούν την ασφάλεια των ΗΠΑ.
Το νέο στοιχείο, το στοιχείο, το οποίο στην πραγματικότητα περίμενε η διεθνής κοινότητα και περίμενε και η Ε.Ε. ήταν η ρωσική πρωτοβουλία σε σχέση με την «προθυμία» του καθεστώτος Άσαντ να θέσει υπό διεθνή έλεγχο το χημικό του οπλοστάσιο, να δεχθεί τη συγκέντρωση, την απόσυρση και την καταστροφή του χημικού οπλοστασίου.
Στην Ε.Ε. μας απασχόλησε πρόταση ομάδας Υπουργών, προερχόμενων από το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, σύμφωνα με την οποία θα έπρεπε, πριν από οποιαδήποτε άλλη κίνηση, να διατυπωθεί τελεσίγραφο της διεθνούς κοινότητας, με ανοιχτό το ερώτημα «ποια θα ήταν η νομική βάση του τελεσίγραφου αυτού», προς το καθεστώς Άσαντ, να παραδώσει το χημικό οπλοστάσιο ώστε να μην χρειαστεί να ληφθούν οποιαδήποτε άλλα μέτρα. Δεν υιοθετήθηκε η άποψη αυτή, αλλά είναι πάρα πολύ σημαντικό το γεγονός ότι υπήρξε ακαριαία πρωτοβουλία της ρωσικής πλευράς μετά από το «παράθυρο» που άφησαν οι γνωστές δηλώσεις Κέρι, και άμεση ανταπόκριση του καθεστώτος Άσαντ σε σχέση με την παράδοση και καταστροφή τελικά, του χημικού οπλοστασίου.
Που σημαίνει, βεβαίως, για να έχουμε πλήρη αίσθηση της πραγματικότητας, ότι έχουμε επίσημη και πανηγυρική αποδοχή του γεγονότος ότι υπάρχει χημικό οπλοστάσιο, το οποίο πρέπει να τεθεί υπό διεθνή έλεγχο, διότι δεν υπήρχε τέτοιος διεθνής έλεγχος και δεν υπήρχε και κανένας φραγμός από πλευράς διεθνούς νομιμότητας, γιατί η Συρία δεν έχει υπογράψει τις δύο Συμβάσεις που σας είπα, για την απαγόρευση χρήσης χημικών όπλων και για την απαγόρευση χρήσης βιολογικών και τοξικών όπλων.
Περιττεύει, επίσης, να πω, ότι ναι μεν οι εμπειρογνώμονες του ΟΗΕ δεν έχουν εντολή να εντοπίσουν το δράστη, τον αυτουργό, αλλά μπορούν να εντοπίσουν την ποιότητα και την τυπολογία του χημικού υλικού. Και ξέρουμε ποιος έχει ποιο οπλοστάσιο, ποιος έχει τυποποιημένα όπλα χημικά, και ποιος έχει ιδιοκατασκευές χειροποίητες, οι οποίες γίνονται εκ των ενόντων από μη κρατικά εργαστήρια, ή εν πάση περιπτώσει, εκτός της μεγάλης αγοράς των χημικών όπλων. Αυτή είναι η κατάσταση.
Πιστεύουμε ότι μπορεί η διαδικασία αυτή να αποδώσει αποτελέσματα. Δηλαδή, πράγματι να ευδοκιμήσει, εάν υπάρχει διάθεση εκτόνωσης, η πρωτοβουλία αυτή, η οποία βεβαίως για να ολοκληρωθεί, πρέπει να αποκτήσει συγκεκριμένη υλική μορφή, δηλαδή παράδοσης και καταστροφής, και δεύτερον να οδηγήσει σε μια άνευ προϋποθέσεων συμμετοχή στην Γενεύη ΙΙ όλων των παραγόντων, άρα και του καθεστώτος Άσαντ, προκειμένου να βρεθεί μια μεταβατική λύση κοινής αποδοχής και ευρύτερης νομιμοποίησης. Με «ανοικτό» πάντοτε το ζήτημα της προσαγωγής των αυτουργών, φυσικών και ηθικών, ενώπιον της διεθνούς ποινικής δικαιοσύνης. Ζήτημα το οποίο θέτει εμμέσως η κοινή δήλωση των 11 χωρών του G20, ευθέως η κοινή θέση της Ε.Ε. και αυτό είναι μια από τις «αποχρώσεις» που υπάρχουν ανάμεσα στα δύο κείμενα.
Η άλλη μεγάλη «απόχρωση» είναι ότι, σύμφωνα με το κείμενο των 11, υπάρχει πλήρης απόδειξη της ευθύνης του καθεστώτος Άσαντ, ενώ σύμφωνα με το κείμενο της κοινής θέσης της Ε.Ε. υπάρχουν πάρα πολύ ισχυρές ενδείξεις για την ευθύνη του καθεστώτος Άσαντ, επειδή θεωρήθηκε πολύ κρίσιμο γεγονός η δήλωση του Προέδρου Ολάντ ότι πρέπει να περιμένουμε τους εμπειρογνώμονες να παρουσιάσουν όλα τους τα στοιχεία, ει δυνατόν, στο Συμβούλιο Ασφαλείας, το οποίο περιμένουμε να συνέλθει, και το οποίο δεν συνήλθε χθες, παρά το αρχικό ρωσικό αίτημα να συνέλθει, αλλά, προφανώς, θα συνέλθει μετά την αυριανή συνάντηση που προγραμματίζεται μεταξύ των Υπουργών Εξωτερικών της Ρωσίας και των ΗΠΑ.
Η Ελλάδα στη Συρία πρέπει -και αυτό κάναμε εξαρχής- να ακολουθεί μια πολιτική αρχών. Μια πολιτική η οποία βασίζεται στο σεβασμό του διεθνούς δικαίου, στην ανάγκη προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δεν μπορούμε να «κλείνουμε το μάτι» σε απεχθείς ενέργειες, οι οποίες συνιστούν έγκλημα κατά της ανθρωπότητας. Πρέπει κορμός της πολιτικής μας να είναι η διεθνής νομιμότητα, ο ρόλος του ΟΗΕ, ο ρόλος του Συμβουλίου Ασφαλείας, πρέπει να σεβόμαστε τις υποχρεώσεις μας ως κράτος μέλος της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ και να είμαστε στο κεντρικό ρεύμα, ώστε να μην διαμορφώνουμε κενά στον περιφερειακό συσχετισμό, εδώ που μας ενδιαφέρει, δηλαδή, στην περιοχή της νοτιοανατολικής Ευρώπης και της ανατολικής Μεσογείου, επειδή διεθνώς, σε ένα παγκόσμιο επίπεδο, ενισχύεται ο ρόλος άλλων χωρών που είναι κρίσιμες για εμάς, στη δική μας περιοχή, διότι όλα αυτά λειτουργούν και αντανακλαστικά.
Και, βεβαίως, πρέπει να εκδηλώνουμε το ενδιαφέρον μας για τους δεσμούς τους ιστορικούς που έχουμε με την χριστιανική Συρία, με το Πατριαρχείο Αντιοχείας, με το οποίο είμαστε σε πάρα πολύ στενή επαφή, προσπαθούμε να το στηρίξουμε, ένα Πατριαρχείο το οποίο είναι πολλαπλά εμπερίστατο. Γιατί πήγε στη Δαμασκό, έφυγε από τη Δαμασκό, πήγε στο Λίβανο, έχει υποστεί όλο τον πόλεμο του Λιβάνου και τη μεταφορά της Θεολογικής Σχολής του Μπαλαμάντ, τη δεκαετία του ’70, στη Θεσσαλονίκη, εξ ου και ο Πατριάρχης Αντιοχείας και ο κατ’ αίμα αδελφός του απαχθείς Μητροπολίτης Χαλεπίου, έχουν σπουδάσει στη Θεσσαλονίκη και είναι ελληνομαθείς και Έλληνες πολίτες, εκτός από Σύριοι πολίτες. Βεβαίως, έχει πολύ μεγάλη σημασία η προστασία του μικρού πληθυσμού Ελλήνων που είναι εγκατεστημένοι στη Συρία, τους οποίους υπολογίζουμε με βάση τις αναφορές της Πρεσβείας στη Βηρυτό που έχει την εποπτεία και του δικτύου των επιτίμων Προξένων, σε περίπου 1.500 άτομα.
Υπάρχει δίκτυο προστασίας των Ελλήνων πολιτών στη Συρία, μέσω των επιτίμων Προξενείων, σε συνεργασία με την Ε.Ε., εφόσον χρειαστεί να απομακρυνθούν. Υπάρχει διαρκής επικοινωνία, η οποία τελικά όμως αφορά ελάχιστες δεκάδες ενδιαφερομένων, εντυπωσιακά μικρό αριθμό ενδιαφερομένων και φυσικά υπάρχει όλη η προετοιμασία με όλα τα συναρμόδια Υπουργεία Εθνικής Αμύνης, Δημόσιας Τάξης, Ναυτιλίας & Αιγαίου, Υγείας, Εσωτερικών, σε σχέση με πιθανό κύμα προσφύγων από τη Συρία που θα φτάσει όμως στην Ελλάδα σε δεύτερο στάδιο. Διότι τα χερσαία σύνορα είναι αυτά που δέχονται τον μεγάλο όγκο, η Ιορδανία, ο Λίβανος, η Αίγυπτος σε πολύ μεγάλο βαθμό μέσω του Σινά.
Ως εκ τούτου, θεωρώ ότι η προετοιμασία αυτή θα αποδώσει και έχουμε ήδη ζητήσει από τους αρμόδιους Επιτρόπους, καθόσον εμπλέκονται πολλοί αρμόδιοι επίτροποι υπό το συντονισμό της κας Γκεόργκεβα, η οποία ασχολείται με την ανθρωπιστική βοήθεια, προκειμένου να χρηματοδοτηθούν οι δράσεις μας και για θέματα μετανάστευσης και για θέματα υγείας, εφόσον παραστεί ανάγκη. Αυτή είναι η εικόνα σε σχέση με τη Συρία.
Πρέπει να σας πω ότι, μεταξύ των επαφών που είχα σε σχέση με τη Συρία, ιδιαίτερη σημασία είχε η πρωτοβουλία του νέου Ιρανού Υπουργού Εξωτερικών να επικοινωνήσει και μαζί μου μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, προκειμένου να μου παρουσιάσει την επίσημη εκδοχή της Ιρανικής Κυβέρνησης σε σχέση με τη συριακή κρίση. Τον άκουσα με πολύ μεγάλη προσοχή και σεβασμό, όπως όφειλα, του είπα και τις απόψεις τις δικές μας. Η άποψη του Ιράν ήταν εξαρχής και εξακολουθεί να είναι ότι η αντιπολίτευση είναι αυτή, η οποία έκανε χρήση χημικών όπλων και στις 21 Αυγούστου, με τα επιχειρήματα που αφορούσαν το περιστατικό του Μαρτίου, αλλά θέλω να ελπίζω ότι τώρα το Ιράν θα παίξει εποικοδομητικό ρόλο στην ολοκλήρωση της τελευταίας πρωτοβουλίας και στη Γενεύη ΙΙ.
Οι εξελίξεις στην Αίγυπτο
Ένα βασικό στοιχείο που πρέπει να λάβουμε υπόψη για τη διαμόρφωση και την εξέλιξη της ελληνικής στάσης στη Συρία είναι ο συντονισμός των εξελίξεων στη Συρία με τις εξελίξεις στην Αίγυπτο. Εάν η Συρία είναι μια χώρα κλειδί, η Αίγυπτος είναι χώρα-κλειδί εις τον κύβο σε σχέση με όλο τον αραβικό κόσμο. Η Αίγυπτος είναι η μήτρα όλων των εξελίξεων. Πληθυσμιακά μιλάμε για μια χώρα η οποία ξεπερνά τα 85 εκατομμύρια, είναι μια χώρα η οποία ενώνει την Ασία με τη Βόρεια Αφρική, είναι η χώρα από την οποία εκπορεύεται πάντα το κεντρικό ρεύμα για όλες τις πρωτοβουλίες στον αραβικό κόσμο. Ενώ στη Συρία, η σχέση μας και η θέση μας προσδιορίζεται από τα στοιχεία που σας είπα, αλλά δεν συνδέεται άμεσα με κάποιο πολύ συγκεκριμένο κεφάλαιο του στενού καταλόγου των εθνικών μας προτεραιοτήτων, η Αίγυπτος συνδέεται με ένα πολύ μεγάλο κεφάλαιο του στενού καταλόγου θεμάτων πρώτης προτεραιότητας, από πλευράς εθνικής στρατηγικής και εθνικής ασφάλειας, γιατί η Αίγυπτος είναι καθοριστική για την Ελλάδα σε σχέση με την ανατολική μεσόγειο.
Άρα, έπρεπε εμείς να διαμορφώσουμε τη θέση μας σε διμερές επίπεδο με την Αίγυπτο, κάνοντας μια εκτίμηση για τις εξελίξεις και για την προοπτική των εξελίξεων. Διμερώς αλλά και στο επίπεδο της Ε.Ε. εξαρχής αντιληφθήκαμε τις αλλαγές που έγιναν μετά την 30ή Ιουνίου στην Αίγυπτο ως συνέχεια της μεταβατικής περιόδου που άρχισε το 2011 με την πτώση του καθεστώτος Μουμπάρακ. Αντιλαμβανόμαστε την κατάσταση με όλες τις δυσκολίες της και θεωρούμε ότι η μεταβατική κυβέρνηση καταβάλλει πολύ μεγάλες προσπάθειες να σταθεροποιήσει τη χώρα και να την οδηγήσει στην πλήρη λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών.
Αποδίδουμε πολύ μεγάλη σημασία στις δεσμεύσεις της μεταβατικής κυβέρνησης της Αιγύπτου για την εφαρμογή του λεγόμενου «Οδικού Χάρτη», ο οποίος «Οδικός Χάρτης» περιλαμβάνει την κατάρτιση του νέου Συντάγματος από μία πρώτη 10μελή επιτροπή νομικών εμπειρογνωμόνων, την επεξεργασία του από μια 50μελή επιτροπή κοινωνικών και πολιτικών παραγόντων, τη διενέργεια δημοψηφίσματος για την έγκριση του νέου συντάγματος, τη διοργάνωση προεδρικών και βουλευτικών εκλογών με διεθνές δίκτυο παρατηρητών και, βεβαίως, τη συγκρότηση ανεξάρτητης επιτροπής μη κυβερνητικής, η οποία θα ελέγξει όλα τα γεγονότα από τις 30 Ιουνίου και μετά, πέραν της ποινικής έρευνας που έχει διατάξει ο γενικός εισαγγελέας της χώρας.
Όλα αυτά στοχεύουν σε μία συνθετική λύση, η οποία περιλαμβάνει όλες τις κοινωνικές, πολιτικές δυνάμεις και όλα τα κόμματα που αποδέχονται το θεσμικό πλαίσιο, ανεξαρτήτως του εάν, ευρύτερα σύνολα οργανωτικά μπορεί να έχουν και όψεις, οι οποίες δεν είναι πολιτικά εναρμονισμένες με αυτό που γίνεται, γιατί έχουν επιλέξει μια οδό που είναι εξωθεσμική.
Έχει πολύ μεγάλη σημασία να τονίσω ότι αυτά τα είπα στην τελευταία επίσημη συνεδρίαση του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων της Ε.Ε. στις Βρυξέλλες, που διατύπωσε την κοινή θέση της Ε.Ε. για την Αίγυπτο, η οποία είναι προϊόν συμβιβασμού και, βεβαίως, στέλνει πολύ καθαρά μηνύματα για την ανάγκη επιστροφής στην δημοκρατική ομαλότητα, για την ανάγκη να μην ασκείται εσωτερική βία. Η βοήθεια, ανθρωπιστική και οικονομική, συνεχίζεται, υπάρχει εμπάργκο μόνο για εξοπλισμό, ο οποίος μπορεί να χρησιμοποιηθεί για άσκηση εσωτερικής βίας.
Επισκέφτηκα στις 5 Σεπτεμβρίου το Κάιρο, μετά από την επίσκεψη που είχε πραγματοποιήσει ο Βέλγος Υπουργός στο πλαίσιο προγραμματισμένης περιοδείας του στις χώρες της περιοχής και μετά την επίσκεψη που είχε πραγματοποιήσει δύο μέρες νωρίτερα ο Κύπριος Υπουργός Εξωτερικών, ο κ. Κασουλίδης. Η επίσκεψη αυτή είχε πολύ μεγάλη σημασία, γιατί ήταν η έμπρακτη δήλωση της στήριξης στον Αιγυπτιακό λαό, της εκδήλωσης του ελληνικού ενδιαφέροντος η Αίγυπτος να ξαναβρεί ένα δρόμο προς την ειρήνη και την ευημερία.
Μας συνδέουν δεσμοί ιστορικοί, βαθύτατοι, το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας, η Ιερά Μονή του Σινά, σε μια περιοχή, η οποία είναι κομβική για τις εξελίξεις. Κυρίως το βόρειο Σινά, αλλά και το νότιο Σινά που βρίσκεται η Μονή, οι ιστορικές ελληνικές κοινότητες στην Αλεξάνδρεια, στο Κάιρο, στο Σουέζ, σε άλλες πόλεις, η νέα οικονομική ελληνική παρουσία στην Αίγυπτο που είναι πολύ σημαντική. Η Ελλάδα είναι ο πέμπτος ξένος επενδυτής στην Αίγυπτο. Έχουμε πολύ σημαντικές μονάδες, παραγωγικές και τραπεζικές. Βέβαια έχουμε κοινά ενδιαφέροντα.
Θα ξεκινήσω από το λιγότερο προφανές, που είναι ο ρόλος που παίζει η Αίγυπτος σε όλο τον αραβικό και τον αφρικανικό κόσμο. Είναι η έδρα του Αραβικού Συνδέσμου και είναι μια ιθύνουσα παρουσία στον Οργανισμό της Ισλαμικής Διάσκεψης, η οποία είναι πάντα ένα φόρουμ που μας προβληματίζει, ιδίως σε σχέση με το Κυπριακό. Βεβαίως, αυτό που είναι το κρίσιμο είναι η Ανατολική Μεσόγειος, τα θαλάσσια σύνορα, η χάραξη των θαλασσίων ζωνών σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο της θάλασσας.
Πρέπει να είμαι σαφής και να σας πω απερίφραστα ότι, στην τελευταία περίοδο πριν την αλλαγή της κατάστασης στην Αίγυπτο, υπήρχε αμηχανία και οπισθοδρόμηση στις σχέσεις μας, ιδίως στο κρίσιμο θέμα των θαλασσίων ζωνών και της εφαρμογής του διεθνούς δικαίου της θάλασσας. Έχει πάρα πολύ μεγάλη σημασία το γεγονός ότι, όπως δηλώσαμε και δημόσια με τον Αιγύπτιο ομόλογό μου, μετά την συνάντηση που είχαμε, πήραμε την απόφαση να αποκατασταθεί και να ξεκινήσει ο διάλογος σε επίπεδο εμπειρογνωμόνων σε διμερές επίπεδο με πλαίσιο αναφοράς στο διεθνές δίκαιο της θάλασσας, ώστε να συμφωνηθεί η χάραξη των θαλασσίων ζωνών, δηλαδή της Υφαλοκρηπίδας και της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης στην Ανατολική Μεσόγειο.
Επίσης, είναι πολύ σημαντικό πως επιβεβαιώσαμε και με την επίσκεψη τη δική μου μετά την επίσκεψη του κ. Κασουλίδη ότι, πέραν των διμερών σχέσεων, είμαστε έτοιμοι να προχωρήσουμε και σε σχήμα τριμερούς συνεργασίας μεταξύ Αιγύπτου – Ελλάδας – Κύπρου στην Ανατολική Μεσόγειο για όλα τα πολιτικά θέματα, αλλά και για ό,τι άλλο χρειαστεί.
Είχα την ευκαιρία να δω τον προσωρινό Πρόεδρο της Δημοκρατίας, τον Πρόεδρο του Συνταγματικού Δικαστηρίου, τον Πρωθυπουργό, που ήταν και πρώην Υπουργός Οικονομικών. Το μεγάλο πρόβλημα της Αιγύπτου είναι η οικονομική κρίση, η δημοσιονομική κρίση και η κρίση του αναπτυξιακού μοντέλου και των δομών. Κάτι μας θυμίζουν όλα αυτά, όπως αντιλαμβάνεσθε. Υπήρχε, άλλωστε, και στην πραγματικότητα πλήρης κατάρρευση της τουριστικής βιομηχανίας, λόγω των γεγονότων για την χρονιά αυτή.
Είχαμε εκτενείς συνομιλίες με τον Υπουργό Εξωτερικών. Είδα έναν από τους υποψηφίους Προέδρους της Δημοκρατίας στις εκλογές που διεξήχθηκαν, τον επικεφαλής δηλαδή του Εθνικού Μετώπου Σωτηρίας και τον εκπρόσωπο του Αλ-Νουρ που είναι το μεγάλο σαλαφιστικό κόμμα που είχε πάρει 27% στις βουλευτικές εκλογές και το οποίο στηρίζει τη μεταβατική κυβέρνηση και εκπροσωπείται και στην 50μελή επιτροπή για την επεξεργασία του Συντάγματος.
Θεωρώ ότι ήταν μια ιδιαίτερα επιτυχημένη επίσκεψη για τα εθνικά μας συμφέροντα και για το επίπεδο των διμερών ελληνο-αιγυπτιακών σχέσεων, αλλά και των τριμερών σχέσεων Αιγύπτου – Ελλάδας – Κύπρου.
Στο πλαίσιο της επίσκεψής μου στο Κάιρο, συναντήθηκα με τον Γενικό Γραμματέα και το Επιτελείο του Αραβικού Συνδέσμου, ο οποίος, όπως θα έχετε παρατηρήσει, παίζει πάρα πολύ σημαντικό ρόλο στην συριακή κρίση. Διότι και οι χώρες του Κόλπου και η Αίγυπτος που συναντήθηκαν σε επίπεδο Υπουργού Εξωτερικών με τον κ. Κέρι στο Παρίσι προχθές, αλλά και ο Αραβικός Σύνδεσμος στο σύνολό του, έχουν μια πολύ καθαρή γραμμή σε σχέση με την απάντηση για τη χρήση χημικών όπλων και την ανάγκη απροϋπόθετης οργάνωσης της Γενεύης ΙΙ, για μια οριστική πολιτική λύση στην Συρία.
Η ειρηνευτική διαδικασία στη Μέση Ανατολή
Στο Βίλνιους ο Αμερικανός Υπουργός Εξωτερικών έκανε μια εκτενή ενημέρωση των ευρωπαίων συναδέλφων για την ειρηνευτική διαδικασία στη Μέση Ανατολή. Παρότι το μεγάλο θέμα είναι η Συρία και ένα πολύ μεγάλο θέμα της επικαιρότητας είναι η Αίγυπτος στην αραβική αντίληψη, όπως την εκφράζει ο Αραβικός Σύνδεσμος, το μεγάλο θέμα είναι πάντα η σύγκρουση στη Μέση Ανατολή, η σχέση Ισραήλ – Παλαιστινίων, η ειρηνευτική διαδικασία. Υπάρχει επεξεργασμένο ένα σχέδιο λύσης δύο κρατών. Η αμερικανική θέση σε σχέση με τους εποικισμούς είναι καθαρή. Θεωρεί ότι κακώς γίνονται και μάλιστα, σε περιοχές οι οποίες προβλέπεται ή υποτίθεται ή πιθανολογείται ότι θα αποδοθούν στους Παλαιστινίους. Αυτά όλα είναι γνωστά.
Υπάρχει πλήρες σχέδιο ασφάλειας, το οποίο έχουν επεξεργασθεί οι αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις, προσφερόμενο και στις δύο πλευρές και πλήρες αναπτυξιακό σχέδιο, το οποίο έχει προετοιμάσει η εταιρεία συμβούλων Μακένζι, με μεγάλες επενδυτικές ευκαιρίες και με ανοικτή πρόσκληση για όλες τις χώρες, μεταξύ των οποίων, και η Ελλάδα, είτε κατά την διάρκεια των συνομιλιών είτε πολύ περισσότερο μετά από μια επιτυχή έκβαση, όπως την θέλουμε και εμείς και την στηρίζουμε.
Δεν θα αναφερθώ σε άλλα θέματα που έχουν σχέση με τη Μέση Ανατολή, την Αφρική και την Ανατολική Μεσόγειο. Θα σας πω μόνο πολύ συνοπτικά δύο εξελίξεις τελευταίες σε σχέση με άλλα μέτωπα της εξωτερικής πολιτικής.
Ελληνοτουρκικά
Την Δευτέρα πραγματοποιήθηκε ένας ακόμη γύρος, ο 55ος από το 2002 μέχρι σήμερα, επαφών μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας για τα θέματα που αφορούν τις θαλάσσιες ζώνες στο Αιγαίο. Οι θέσεις μας είναι σαφείς. Εμείς συζητούμε και αυτό θέλω να το καταστήσω απολύτως καθαρό και ενώπιον της Επιτροπής, για το Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, συζητούμε για Υφαλοκρηπίδα και Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη. Δηλαδή, για όλες τις θαλάσσιες ζώνες, όπως προβλέπεται από το διεθνές δίκαιο της θάλασσας. Αυτό είναι κάτι που έπρεπε να είναι πάντα σαφές, τώρα, όμως, είναι απολύτως σαφές και το θεωρώ πολύ σημαντικό και το υπογραμμίζω ιδιαιτέρως. Η συνάντηση έγινε ανάμεσα στον Γενικό Γραμματέα του Υπουργείου Εξωτερικών της Τουρκίας, τον κ. Σινιρλίογλου και τον Πρέσβη κ. Αποστολίδη, που είναι ο Έλληνας επικεφαλής της ελληνικής αντιπροσωπείας στα θέματα αυτά.
Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας
Το δεύτερο είναι ότι συναντήθηκα την Δευτέρα με τον ειδικό εκπρόσωπο του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών για το ζήτημα του ονόματος της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας, τον κ. Μάθιου Νίμιτς, ο οποίος είχε διατυπώσει μια τελευταία εκδοχή των προτάσεών του, γιατί επί χρόνια συντονίζει αυτή την διαδικασία, η οποία διαρκεί 18 χρόνια, από τότε που τέθηκε σε ισχύ η Ενδιάμεση Συμφωνία. Επειδή είχα πολύ έντονη προσωπική συμμετοχή στις συνθήκες που οδήγησαν στην Ενδιάμεση Συμφωνία και στην κατάρτιση της Ενδιάμεσης Συμφωνίας, ξέρω πόσο σημαντικό είναι να υπάρχει ένα πλαίσιο αναφοράς και εκδήλωσα τον σεβασμό της Ελλάδος προς τις προσπάθειες του Γενικού Γραμματέα και του ίδιου του κ. Νίμιτς. Είναι σημαντικό να τηρείται ανοικτή και να είναι ουσιαστική αυτή η διαδικασία.
Η θέση μας, όπως έχει διαμορφωθεί και έχει, πιστεύω, ευρύτατη εθνική συναίνεση είναι πως αποδεχόμαστε ένα σύνθετο όνομα με γεωγραφικό προσδιορισμό που αφορά τον γεωγραφικό όρο του ονόματος και όχι τον πολιτειακό όρο του ονόματος. Θέλουμε μια λύση, η οποία να ισχύει όπως λέμε στην ιδιόλεκτο που έχει επικρατήσει στην Ελλάδα erga omnes. Δηλαδή, ένα όνομα για κάθε χρήση, ώστε να υπάρξει μια οριστική λύση και να μην υπάρξει μια αναπαραγωγή σε διεθνείς οργανισμούς, σε συσκέψεις, σε συναντήσεις. Δηλαδή, να μην υπάρξει ουσιαστικά μια λύση a la carte που είναι άλλη για μια χρήση, άλλη για άλλη χρήση, άλλη για άλλους χρήστες κ.ο.κ..
Πιστεύω ότι η σαφήνεια, με την οποία απαντήσαμε και τοποθετηθήκαμε και η ανάλυση που κάναμε με τον κ. Νίμιτς θα τον βοηθήσει πολύ και στις συζητήσεις του στα Σκόπια και στη συνέχεια των δικών μας συναντήσεων γύρω από το θέμα αυτό. Η συνέχεια θα γίνει, κατά πάσα πιθανότητα, στην Νέα Υόρκη, την τελευταία εβδομάδα του Σεπτεμβρίου.
Αυτά ήθελα να σας πω και είμαι στην διάθεσή σας.
ΔΕΥΤΕΡΟΛΟΓΙΑ
Κατ’ αρχάς, για να αρχίσω από το θετικό στοιχείο της όλης συζήτησης, επειδή δεν άκουσα παρατηρήσεις για τα θέματα που θεωρώ ότι ανήκουν στο κατάλογο θεμάτων πρώτης προτεραιότητας της εξωτερικής πολιτικής, δεν είδα να διατυπώνονται παρατηρήσεις ή πολύ περισσότερο αντιρρήσεις. Άρα, σχηματίζω την πεποίθηση ότι υπάρχει ευρύτερη αποδοχή με τον α’ ή β’ τρόπο. Δηλαδή, τέτοια θέματα θεωρώ:
Αίγυπτος
Πρώτον, το γεγονός ότι στις δημόσιες δηλώσεις με τον Αιγύπτιο ομόλογό μου, συμφωνήσαμε την επανέναρξη των διμερών επαφών και διαπραγματεύσεων για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών, μεταξύ Αιγύπτου και Ελλάδας στην Ανατολική Μεσόγειο, με πλαίσιο αναφοράς το διεθνές δίκαιο της θάλασσας. Αυτό θα συνοδευθεί από την τριμερή συνεργασία Αιγύπτου, Ελλάδας και Κύπρου. Αυτό θεωρώ ότι, από την δική μας οπτική γωνία, στην Ανατολική Μεσόγειο, είναι το πιο σημαντικό γεγονός και κεκτημένο των τελευταίων ημερών.
Τουρκία
Δεύτερον, πολύ σημαντικό στοιχείο, για το οποίο δεν άκουσα κανένα σχόλιο, είναι αυτό που σας είπα σε σχέση με τον 55ο γύρο των επαφών Ελλάδος και Τουρκίας για τις θαλάσσιες ζώνες στο Αιγαίο και, σύμφωνα με την ελληνική θέση, στην Ανατολική Μεσόγειο, όχι μόνο για την υφαλοκρηπίδα αλλά και για τις άλλες ζώνες, που προβλέπει το διεθνές δίκαιο της θάλασσας, εν προκειμένω την αποκλειστική οικονομική ζώνη, για την οποία πολύ συχνά έχουμε αναφερθεί και στην Ολομέλεια της Βουλής. Αυτά είναι δύο πολύ σημαντικά στοιχεία, κατά την γνώμη μου, τα οποία φαντάζομαι ότι συγκέντρωσαν ευρύτερη αποδοχή.
ΠΓΔΜ
Σε αυτά θα ενέτασσα, από ό,τι κατάλαβα από τη συζήτηση, και τη θέση που διετύπωσα στον κ. Νίμιτς, προχθές, πως η Ελλάδα βεβαίως και στηρίζει με πολύ καλή διάθεση την ευρωατλαντική προοπτική της γειτονικής μας χώρας, εφόσον γίνονται σεβαστοί οι κανό InfoGnomon
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
