2013-01-01 12:19:52
Δημήτρης Μπερτσιμάς, πρόεδρος Συμβουλίου Ιδρύματος του Πανεπιστημίου Αθηνών:
Μπορούμε να δημιουργήσουμε τις συνθήκες, ώστε οι φοιτητές να βρίσκουν δουλειά
Του Απόστολου Λακασά
«Δεν μπορείς να έχεις άποψη για κάτι, δεν μπορεί να αντιδράς σε κάτι όταν δεν το έχεις γνωρίσει. Αλλωστε, έστω κι αν μπορώ να κατανοήσω τις αντιδράσεις στο καινούργιο, όπως είναι το Συμβούλιο Ιδρύματος, οι αντιδράσεις στο νέο δεν συνάδουν με την επιστήμη, η οποία οφείλει να ανοίγει νέους δρόμους».
Ο Δημήτρης Μπερτσιμάς είναι ο πρώτος πρόεδρος του Συμβουλίου Ιδρύματος (Σ.Ι.) του Πανεπιστημίου Αθηνών. Στην ερώτηση για τις πιθανές αντιδράσεις που ενδέχεται να συναντήσει η λειτουργία του Σ.Ι. δεν θέλει να μείνει στη στείρα άρνηση κάποιων απέναντι στο καινούργιο. Εστιάζει στις προκλήσεις που οφείλει να κερδίσει η ελληνική ακαδημαϊκή κοινότητα επιτελώντας τον ρόλο της στο νέο ξεκίνημα που πρέπει να κάνει η Ελλάδα, «η πατρίδα» όπως λέει.
Συναντηθήκαμε στο ξενοδοχείο του λίγες ώρες αφότου είχε φτάσει στην Αθήνα από τις ΗΠΑ, για την πρώτη συνεδρίαση σε πλήρη απαρτία του Σ.Ι. του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ζει μόνιμα στις ΗΠΑ από τα 22 του χρόνια, όταν νέος απόφοιτος του ΕΜΠ έφυγε για να συνεχίσει τις σπουδές του σε ένα από τα καλύτερα πανεπιστήμια διεθνώς, το MIT. Πλέον είναι καθηγητής στο MIT, στην έδρα της Επιχειρησιακής Ερευνας στη Sloan School of Management του ιδρύματος.
«Είναι η πρώτη φορά που δίνω συνέντευξη», μου λέει και η αμηχανία του αμβλύνεται καθώς αρχίζει να μιλάει για τους λόγους που τον οδήγησαν να αποδεχθεί τη θέση στο Σ.Ι. του Πανεπιστημίου Αθηνών. «Εχω μεγάλη αγωνία για την πατρίδα και τους νέους ανθρώπους και θα ήθελα να προσφέρω στην Ελλάδα. Πιστεύω ότι αυτήν τη στιγμή η χώρα χρειάζεται ώθηση για ένα νέο ξεκίνημα. Και ο χώρος των πανεπιστημίων είναι ένα βασικό πεδίο για την αλλαγή κατεύθυνσης μιας χώρας».
Αυτό που ο κ. Μπερτσιμάς διακρίνει στα ελληνικά πανεπιστήμια σήμερα είναι η έλλειψη ηθικού, αισιοδοξίας, πίστης ότι μέσα από τη δουλειά μπορούν να αξιοποιηθούν οι ισχυρές δυνάμεις που έχει η ελληνική ακαδημαϊκή κοινότητα. Ο ουσιαστικός λόγος; Η οικονομική κρίση στη χώρα έχει τη ρίζα της στην κρίση αξιών. Και αυτό αποτυπώνεται και στον χώρο των πανεπιστημίων. «Δεν μπορώ να πιστέψω ότι ένας άνθρωπος που νιώθει ότι αξίζει, που πιστεύει στο έργο που παράγει, θα αντιδράσει σε ένα νέο θεσμό, όπως είναι το Συμβούλιο Ιδρύματος, άκριτα και χωρίς διάλογο με επιχειρήματα. Στο πανεπιστήμιο δεν έχει μεγάλη σημασία ποιος λέει κάτι, αλλά τι λέει το κάθε μέλος της ακαδημαϊκής κοινότητας. Πάνω σε αυτό δομείται ο επιστημονικός διάλογος με επιχειρήματα», τονίζει ο κ. Μπερτσιμάς, εστιάζοντας στις κυρίαρχες αξίες που εκτιμά ότι θα αλλάξουν τη νοοτροπία της ήσσονος προσπαθείας και στα ελληνικά πανεπιστήμια, αλλά και, ευρύτερα, στη χώρα: την αξιοκρατία και την αριστεία.
«Οι Ελληνες πανεπιστημιακοί και οι φοιτητές είναι ικανοί, έξυπνοι και το έργο των ελληνικών ιδρυμάτων αναγνωρίζεται διεθνώς. Η οικονομική κρίση και το υπάρχον σύστημα τους στερεί την ελπίδα για το μέλλον. Πάνω σε αυτό οφείλουμε να εργαστούμε».
Από νωρίς στην έρευνα
Και στην ιδέα αυτή «χτίζει» τις απόψεις του για τον ρόλο που καλείται να διαδραματίσει το Συμβούλιο Ιδρύματος. «Στις χώρες της Δύσης, και μιλώντας για τις ΗΠΑ απ’ όπου είναι η εμπειρία μου, τα πανεπιστήμια είναι μηχανές που παράγουν την καινοτομία, η οποία περνάει κατόπιν στην οικονομία της χώρας. Το Συμβούλιο Ιδρύματος, εκφράζοντας ένα νέο τρόπο διοίκησης των πανεπιστημίων, μπορεί να ωθήσει το δυναμικό που υπάρχει στο ίδρυμα προς την αριστεία. Κατ’ αρχάς, οφείλουμε να επιβραβεύουμε τη δημιουργικότητα, να αναδεικνύουμε το έργο των ανθρώπων του ιδρύματος. Το πανεπιστήμιο πρέπει να εκτιμά τα παιδιά του. Αυτό χρειάζεται η Ελλάδα. Για παράδειγμα, στο MIT παίρνουμε τους νέους προπτυχιακούς φοιτητές 18 και 19 ετών και τους ρίχνουμε στην έρευνα από νεαρή ηλικία. Είναι καταλυτικό για την ανάπτυξή τους ως επιστήμονες κι ας μην ξεχνάμε ότι οι φοιτητές είναι νέοι επιστήμονες – διότι έτσι μπαίνουν σε ένα περιβάλλον όπου νιώθουν ότι είναι χρήσιμοι. Από την άλλη, στο MIT δημιουργούνται ομάδες φοιτητών που συνεργάζονται πάνω σε νέες ιδέες. Με τον τρόπο αυτό προάγεται η έρευνα, που μπορεί να μετεξελιχθεί σε κάτι καινοτόμο, αυξάνεται η δημιουργικότητα των νέων και τους δίνει διέξοδο και ελπίδα. Και δεν χρειάζονται χρήματα και επενδύσεις γι’ αυτό. Απαιτείται πίστη στις δυνάμεις του καθενός και όρεξη για δουλειά. Πιστέψτε με, δεν είναι δύσκολο. Ετσι θα έλθει και η αλλαγή του κλίματος στην ελληνική ακαδημαϊκή κοινότητα».
Αποδέχομαι την πρόκληση με μεγάλη τιμή και χαρά
«Πρόκειται για έναν από τους νεότερους καθηγητές στο ΜΙΤ» ήταν το πρώτο σχόλιο που μου έκανε καθηγητής-μέλος του νεοσύστατου Συμβουλίου Ιδρύματος του Πανεπιστημίου Αθηνών, όταν ανακοινώθηκε η εκλογή του Δημήτρη Μπερτσιμά στη θέση του προέδρου του Συμβουλίου. Και όντως, το βιογραφικό του είναι εντυπωσιακό.
Μετά την αποφοίτησή του, το 1985, από τη Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, συνέχισε για μεταπτυχιακές σπουδές στα εφαρμοσμένα μαθηματικά και στην επιχειρησιακή έρευνα στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης (το γνωστό ΜΙΤ).
Το 1988, σε ηλικία 26 ετών, εξελέγη επίκουρος καθηγητής στο ίδρυμα, όπου παραμένει μέχρι και σήμερα κατέχοντας την έδρα της Επιχειρησιακής Ερευνας στην περίφημη Sloan School of Management του ιδρύματος. Αξιοποιώντας δεδομένα, «μοντελοποιεί» συστήματα τα οποία μπορούν να βρουν πρακτικές εφαρμογές σε μία ευρεία γκάμα πεδίων, από το σύστημα εναέριας κυκλοφορίας μέχρι τομείς της Υγείας.
«Φαίνεται σαν εκτίναξη αμέσως μετά την αποφοίτησή μου από το ΕΜΠ, αλλά εγώ δεν το αισθάνομαι έτσι», λέει ο ίδιος. «Η πορεία μου δεν ξαφνιάζει, εάν αναλογιστούμε το σύστημα μέσα στο οποίο έγινε. Τα αμερικανικά πανεπιστήμια έχουν ως βασική αρχή να προσπαθούν να βρουν ανθρώπους καλούς σε αυτό που κάνουν και να τους δίνουν ευκαιρίες να αναπτύξουν το έργο τους, να τους προάγουν σε θέσεις δημιουργικές. Αυτό, άλλωστε, θεωρώ ότι είναι και το κομβικό σημείο επιτυχίας του αμερικανικού συστήματος».
Ενδεικτικό της ποιότητας των Ελλήνων επιστημόνων είναι ότι στο ΜΙΤ σήμερα διδάσκουν 20 Ελληνες σε ένα σύνολο 900 διδασκόντων. «Είναι αρκετοί για το μέγεθος της χώρας μας», παρατηρεί. «Οφείλω να πω, βέβαια, ότι εάν πίστευα πως τα ελληνικά πανεπιστήμια ήταν εξαίρετα, είχαν σύστημα αξιοκρατίας και μπορούσαν να με βοηθήσουν να προχωρήσω στην επιστήμη μου, θα έμενα εδώ. Ποιος θέλει να αφήσει τη χώρα του, τους γονείς του, τους φίλους του;».
Ομως από την άλλη, η μετανάστευσή του και η ταχεία επιτυχία του στις ΗΠΑ μοιάζει να του δίνει σήμερα έναυσμα στο νέο του εγχείρημα στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. «Είναι η πρώτη φορά που προσπαθώ να βοηθήσω τη χώρα μου. Είναι μία πρόκληση για μένα, που την αποδέχομαι με μεγάλη τιμή και χαρά. Και νομίζω, γνωρίζω είναι η πιο σωστή λέξη, ότι πολλοί από τους Ελληνες πανεπιστημιακούς που ζουν στο εξωτερικό έχουν την αγωνία για τα πανεπιστήμια όπου έκαναν τα πρώτα τους βήματα. Και σίγουρα θέλουν να βοηθήσουν», τονίζει.
Βασική επιταγή της Δημοκρατίας είναι η εφαρμογή των νόμων
«Δεν πιστεύω στα κόμματα. Η αλήθεια έχει πολλές όψεις. Ποικίλλει από την οπτική που έχει ο καθένας. Γι’ αυτό, νομίζω ότι ο καθένας πρέπει να μετράει τις προτάσεις κάθε κόμματος και κάθε φορά. Πρέπει να βλέπουμε τα επιχειρήματα των κομμάτων». Στην ερώτησή μου για τα δεινά που έχει προκαλέσει η κομματικοποίηση στη λειτουργία των πανεπιστημίων, ο κ. Μπερτσιμάς δεν στέκει στο προφανές, δηλαδή στην καταδίκη της κομματικοποίησης. Ούτε επαναλαμβάνει το αίτημα τα κόμματα να μείνουν εκτός των ΑΕΙ. Αντίθετα, δείχνει να θέλει να απαντήσει με τα δικά του επιχειρήματα στους φοιτητές που αντιδρούν σήμερα στην εφαρμογή του νέου νόμου – Και εάν πρόκειται για ένταξη σε ένα κόμμα λόγω ιδεολογίας;
– Η ιδεολογία κάθε ανθρώπου είναι απολύτως σεβαστή. Ομως, και σε αυτή την περίπτωση οφείλουμε να κοιτάζουμε τα επιχειρήματα κάθε κόμματος.
Γνωρίζετε τις αντιδράσεις που υπήρξαν ακόμη και με δολιοφθορές στους σέρβερ των ιδρυμάτων με στόχο να μην πραγματοποιηθεί ηλεκτρονική ψηφοφορία για τους πανεπιστημιακούς στο Συμβούλιο κάθε ιδρύματος. Επίσης, δεν νομίζω ότι γίνονται μάντεις κακών όσοι προδικάζουν ότι οι αντιδράσεις θα συνεχιστούν. Πιθανότατα, θα γίνουν προσπάθειες από αντιδρώντες φοιτητές να μην αφήσουν τα Συμβούλια να συνεδριάσουν. Πόσο σας αρέσει μία εν κρυπτώ συνεδρίαση του Συμβουλίου;
Γελά και προσπερνά την ερώτηση επιμένοντας ότι «βασική επιταγή της Δημοκρατίας είναι η εφαρμογή των νόμων».
– Τι θα λέγατε στους φοιτητές αλλά και στους πανεπιστημιακούς που ζητούν να μην εφαρμοστεί ο νέος νόμος; Σε όσους τάσσονται κατά του νέου τρόπου διοίκησης των πανεπιστημίων;
– Κατανοώ τις αντιδράσεις. Ομως, οφείλουμε να μην είμαστε αρνητικοί σε έναν θεσμό που δεν γνωρίζουμε. Ολοι μας κρινόμαστε από αυτά που τελικά κάνουμε. Και ελπίζω ότι μετά από δύο-τρία χρόνια το νέο σύστημα διοίκησης θα κριθεί θετικά.
– Ποια είναι τα πλεονεκτήματα του Συμβουλίου Ιδρύματος;
– Το Συμβούλιο είναι ένα μάτι έμπειρων και ικανών ανθρώπων που έχουν διάθεση να βοηθήσουν το ίδρυμα. Aλλωστε, το Συμβούλιο χαράσσει τη στρατηγική του ιδρύματος, έχει την εποπτεία, διασφαλίζει τη λογοδοσία και τη διαφάνεια, αποτελεί τη γέφυρα του πανεπιστημίου με την κοινωνία. Γνωρίζω το σύστημα των αμερικανικών πανεπιστημίων που είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικό για τους νέους ανθρώπους. Τα μεγάλα ερευνητικά πανεπιστήμια στις ΗΠΑ είναι από τους πιο σημαντικούς θεσμούς στη χώρα, που βοηθούν την οικονομία της χώρας και την ανάπτυξή της, προς όφελος, πρωτίστως, των φοιτητών τους. Η μεγάλη πρόκληση, γενικά αλλά και στο πανεπιστήμιο, είναι να δημιουργείς θεσμούς που μπορούν να λειτουργήσουν θετικά. Με την παρουσία των εξωτερικών μελών -και στο Πανεπιστήμιο Αθηνών που γνωρίζω έχουν γίνει εξαιρετικές επιλογές- μπορεί να γίνουν πολύ σημαντικά πράγματα. Βάζοντας στόχο την ενίσχυση της καινοτομίας και την προαγωγή της αριστείας, μπορούμε να δημιουργήσουμε τέτοιες συνθήκες που οι φοιτητές να βρίσκουν δουλειά, για παράδειγμα μέσω της σύστασης εταιρειών υψηλής τεχνολογίας, και να είναι δημιουργικοί. Δεν είναι εύκολο να συμβεί, όμως οφείλουμε να προσπαθήσουμε, και να προσπαθήσουμε όλοι μαζί. Το ζητούμενο για μένα είναι οι φοιτητές σε συνεργασία με τους καθηγητές του ιδρύματος να είναι δημιουργικοί. Εάν το πετύχουμε αυτό, θα κάνουμε ένα σημαντικό βήμα στην αλλαγή της νοοτροπίας μέσα στα πανεπιστήμια.
Και με δωρεές
– Βρισκόμαστε εν μέσω οξύτατης δημοσιονομικής λιτότητας και η κρατική επιχορήγηση προς τα ιδρύματα λιγοστεύει. Μπορεί το Συμβούλιο Ιδρύματος να αναζητεί και δωρεές για το πανεπιστήμιο;
– Οι άνθρωποι που συμμετέχουν στο Συμβούλιο έχουν επαφές με φορείς της κοινωνίας και της οικονομίας. Οπότε, η αναζήτηση δωρεών είναι μέσα σε όσα μπορούν να επιδιωχθούν. Αλλά, κακά τα ψέματα. Απαιτείται να δημιουργηθεί κλίμα εμπιστοσύνης ότι οι δωρεές θα είναι αποτελεσματικές.
– Ποια θεωρείτε τα μεγαλύτερα μειονεκτήματα των ελληνικών πανεπιστημίων σήμερα;
– Εκτός από την κομματοκρατία; Θα πρέπει να εστιάσουμε στην αξιοκρατία, να ενισχυθεί η αριστεία, είναι νομίζω υποχρέωση του πανεπιστημίου να προετοιμάζει τους φοιτητές του να βρουν καλές θέσεις εργασίας. Αυτό σήμερα δεν συμβαίνει όπως θα έπρεπε.
– Φύγατε από την Ελλάδα για σπουδές στο εξωτερικό στα 22 σας χρόνια. Σήμερα, λόγω της κρίσης, υπάρχει ένα μεγάλο κύμα φυγής των νέων ανθρώπων προς το εξωτερικό. Τι θα συμβουλεύατε ένα νέο παιδί να κάνει. Να φύγει;
Μου απάντησε μετά μία μακρά παύση. Μάλλον ζύγισε την αγάπη στην πατρίδα με τις προοπτικές που μπορεί να έχουν οι νέοι άνθρωποι φεύγοντας στο εξωτερικό. «Ναι, θα του έλεγα ναι. Εάν έχει τη δυνατότητα, ναι. Αλλά εμείς οφείλουμε να δουλέψουμε για να δημιουργήσουμε τις συνθήκες ώστε οι νέοι άνθρωποι να μένουν στην Ελλάδα».
Η συνάντηση
Βρεθήκαμε απόγευμα, λίγες ώρες μετά την άφιξη του κ. Μπερτσιμά στην Αθήνα από τις ΗΠΑ. Για τις ημέρες παραμονής του είχε ένα γεμάτο πρόγραμμα συναντήσεων, επαγγελματικών αλλά και οικογενειακών. Ετσι, μείναμε στο λόμπι κεντρικού ξενοδοχείου και περιοριστήκαμε σε αναψυκτικά και μεταλλικό νερό.
Oι σταθμοί του
1962
Γεννήθηκε στην Αλεξανδρούπολη.
1983
Γνωρίζει τη μέλλουσα σύζυγό του, με την οποία παντρεύτηκαν το 1987.
1985
Ολοκληρώνει τις σπουδές του στη Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών του ΕΜΠ.
1988
Ολοκληρώνει το διδακτορικό του στο MIT, γίνεται επίκουρος καθηγητής στο ίδιο ίδρυμα.
1994
Γίνεται τακτικός καθηγητής στο MIT.
1996
Βραβεύεται με το βραβείο Μποδοσάκη.
1997
Εκδίδει το πρώτο του βιβλίο.
2005
Εκλέγεται μέλος της Εθνικής Αμερικανικής Ακαδημίας Μηχανικών.
2006
Γίνεται συνδιευθυντής του Κέντρου Επιχειρησιακής Ερευνας του MIT.
InfoGnomon
Μπορούμε να δημιουργήσουμε τις συνθήκες, ώστε οι φοιτητές να βρίσκουν δουλειά
Του Απόστολου Λακασά
«Δεν μπορείς να έχεις άποψη για κάτι, δεν μπορεί να αντιδράς σε κάτι όταν δεν το έχεις γνωρίσει. Αλλωστε, έστω κι αν μπορώ να κατανοήσω τις αντιδράσεις στο καινούργιο, όπως είναι το Συμβούλιο Ιδρύματος, οι αντιδράσεις στο νέο δεν συνάδουν με την επιστήμη, η οποία οφείλει να ανοίγει νέους δρόμους».
Ο Δημήτρης Μπερτσιμάς είναι ο πρώτος πρόεδρος του Συμβουλίου Ιδρύματος (Σ.Ι.) του Πανεπιστημίου Αθηνών. Στην ερώτηση για τις πιθανές αντιδράσεις που ενδέχεται να συναντήσει η λειτουργία του Σ.Ι. δεν θέλει να μείνει στη στείρα άρνηση κάποιων απέναντι στο καινούργιο. Εστιάζει στις προκλήσεις που οφείλει να κερδίσει η ελληνική ακαδημαϊκή κοινότητα επιτελώντας τον ρόλο της στο νέο ξεκίνημα που πρέπει να κάνει η Ελλάδα, «η πατρίδα» όπως λέει.
Συναντηθήκαμε στο ξενοδοχείο του λίγες ώρες αφότου είχε φτάσει στην Αθήνα από τις ΗΠΑ, για την πρώτη συνεδρίαση σε πλήρη απαρτία του Σ.Ι. του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ζει μόνιμα στις ΗΠΑ από τα 22 του χρόνια, όταν νέος απόφοιτος του ΕΜΠ έφυγε για να συνεχίσει τις σπουδές του σε ένα από τα καλύτερα πανεπιστήμια διεθνώς, το MIT. Πλέον είναι καθηγητής στο MIT, στην έδρα της Επιχειρησιακής Ερευνας στη Sloan School of Management του ιδρύματος.
«Είναι η πρώτη φορά που δίνω συνέντευξη», μου λέει και η αμηχανία του αμβλύνεται καθώς αρχίζει να μιλάει για τους λόγους που τον οδήγησαν να αποδεχθεί τη θέση στο Σ.Ι. του Πανεπιστημίου Αθηνών. «Εχω μεγάλη αγωνία για την πατρίδα και τους νέους ανθρώπους και θα ήθελα να προσφέρω στην Ελλάδα. Πιστεύω ότι αυτήν τη στιγμή η χώρα χρειάζεται ώθηση για ένα νέο ξεκίνημα. Και ο χώρος των πανεπιστημίων είναι ένα βασικό πεδίο για την αλλαγή κατεύθυνσης μιας χώρας».
Αυτό που ο κ. Μπερτσιμάς διακρίνει στα ελληνικά πανεπιστήμια σήμερα είναι η έλλειψη ηθικού, αισιοδοξίας, πίστης ότι μέσα από τη δουλειά μπορούν να αξιοποιηθούν οι ισχυρές δυνάμεις που έχει η ελληνική ακαδημαϊκή κοινότητα. Ο ουσιαστικός λόγος; Η οικονομική κρίση στη χώρα έχει τη ρίζα της στην κρίση αξιών. Και αυτό αποτυπώνεται και στον χώρο των πανεπιστημίων. «Δεν μπορώ να πιστέψω ότι ένας άνθρωπος που νιώθει ότι αξίζει, που πιστεύει στο έργο που παράγει, θα αντιδράσει σε ένα νέο θεσμό, όπως είναι το Συμβούλιο Ιδρύματος, άκριτα και χωρίς διάλογο με επιχειρήματα. Στο πανεπιστήμιο δεν έχει μεγάλη σημασία ποιος λέει κάτι, αλλά τι λέει το κάθε μέλος της ακαδημαϊκής κοινότητας. Πάνω σε αυτό δομείται ο επιστημονικός διάλογος με επιχειρήματα», τονίζει ο κ. Μπερτσιμάς, εστιάζοντας στις κυρίαρχες αξίες που εκτιμά ότι θα αλλάξουν τη νοοτροπία της ήσσονος προσπαθείας και στα ελληνικά πανεπιστήμια, αλλά και, ευρύτερα, στη χώρα: την αξιοκρατία και την αριστεία.
«Οι Ελληνες πανεπιστημιακοί και οι φοιτητές είναι ικανοί, έξυπνοι και το έργο των ελληνικών ιδρυμάτων αναγνωρίζεται διεθνώς. Η οικονομική κρίση και το υπάρχον σύστημα τους στερεί την ελπίδα για το μέλλον. Πάνω σε αυτό οφείλουμε να εργαστούμε».
Από νωρίς στην έρευνα
Και στην ιδέα αυτή «χτίζει» τις απόψεις του για τον ρόλο που καλείται να διαδραματίσει το Συμβούλιο Ιδρύματος. «Στις χώρες της Δύσης, και μιλώντας για τις ΗΠΑ απ’ όπου είναι η εμπειρία μου, τα πανεπιστήμια είναι μηχανές που παράγουν την καινοτομία, η οποία περνάει κατόπιν στην οικονομία της χώρας. Το Συμβούλιο Ιδρύματος, εκφράζοντας ένα νέο τρόπο διοίκησης των πανεπιστημίων, μπορεί να ωθήσει το δυναμικό που υπάρχει στο ίδρυμα προς την αριστεία. Κατ’ αρχάς, οφείλουμε να επιβραβεύουμε τη δημιουργικότητα, να αναδεικνύουμε το έργο των ανθρώπων του ιδρύματος. Το πανεπιστήμιο πρέπει να εκτιμά τα παιδιά του. Αυτό χρειάζεται η Ελλάδα. Για παράδειγμα, στο MIT παίρνουμε τους νέους προπτυχιακούς φοιτητές 18 και 19 ετών και τους ρίχνουμε στην έρευνα από νεαρή ηλικία. Είναι καταλυτικό για την ανάπτυξή τους ως επιστήμονες κι ας μην ξεχνάμε ότι οι φοιτητές είναι νέοι επιστήμονες – διότι έτσι μπαίνουν σε ένα περιβάλλον όπου νιώθουν ότι είναι χρήσιμοι. Από την άλλη, στο MIT δημιουργούνται ομάδες φοιτητών που συνεργάζονται πάνω σε νέες ιδέες. Με τον τρόπο αυτό προάγεται η έρευνα, που μπορεί να μετεξελιχθεί σε κάτι καινοτόμο, αυξάνεται η δημιουργικότητα των νέων και τους δίνει διέξοδο και ελπίδα. Και δεν χρειάζονται χρήματα και επενδύσεις γι’ αυτό. Απαιτείται πίστη στις δυνάμεις του καθενός και όρεξη για δουλειά. Πιστέψτε με, δεν είναι δύσκολο. Ετσι θα έλθει και η αλλαγή του κλίματος στην ελληνική ακαδημαϊκή κοινότητα».
Αποδέχομαι την πρόκληση με μεγάλη τιμή και χαρά
«Πρόκειται για έναν από τους νεότερους καθηγητές στο ΜΙΤ» ήταν το πρώτο σχόλιο που μου έκανε καθηγητής-μέλος του νεοσύστατου Συμβουλίου Ιδρύματος του Πανεπιστημίου Αθηνών, όταν ανακοινώθηκε η εκλογή του Δημήτρη Μπερτσιμά στη θέση του προέδρου του Συμβουλίου. Και όντως, το βιογραφικό του είναι εντυπωσιακό.
Μετά την αποφοίτησή του, το 1985, από τη Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, συνέχισε για μεταπτυχιακές σπουδές στα εφαρμοσμένα μαθηματικά και στην επιχειρησιακή έρευνα στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης (το γνωστό ΜΙΤ).
Το 1988, σε ηλικία 26 ετών, εξελέγη επίκουρος καθηγητής στο ίδρυμα, όπου παραμένει μέχρι και σήμερα κατέχοντας την έδρα της Επιχειρησιακής Ερευνας στην περίφημη Sloan School of Management του ιδρύματος. Αξιοποιώντας δεδομένα, «μοντελοποιεί» συστήματα τα οποία μπορούν να βρουν πρακτικές εφαρμογές σε μία ευρεία γκάμα πεδίων, από το σύστημα εναέριας κυκλοφορίας μέχρι τομείς της Υγείας.
«Φαίνεται σαν εκτίναξη αμέσως μετά την αποφοίτησή μου από το ΕΜΠ, αλλά εγώ δεν το αισθάνομαι έτσι», λέει ο ίδιος. «Η πορεία μου δεν ξαφνιάζει, εάν αναλογιστούμε το σύστημα μέσα στο οποίο έγινε. Τα αμερικανικά πανεπιστήμια έχουν ως βασική αρχή να προσπαθούν να βρουν ανθρώπους καλούς σε αυτό που κάνουν και να τους δίνουν ευκαιρίες να αναπτύξουν το έργο τους, να τους προάγουν σε θέσεις δημιουργικές. Αυτό, άλλωστε, θεωρώ ότι είναι και το κομβικό σημείο επιτυχίας του αμερικανικού συστήματος».
Ενδεικτικό της ποιότητας των Ελλήνων επιστημόνων είναι ότι στο ΜΙΤ σήμερα διδάσκουν 20 Ελληνες σε ένα σύνολο 900 διδασκόντων. «Είναι αρκετοί για το μέγεθος της χώρας μας», παρατηρεί. «Οφείλω να πω, βέβαια, ότι εάν πίστευα πως τα ελληνικά πανεπιστήμια ήταν εξαίρετα, είχαν σύστημα αξιοκρατίας και μπορούσαν να με βοηθήσουν να προχωρήσω στην επιστήμη μου, θα έμενα εδώ. Ποιος θέλει να αφήσει τη χώρα του, τους γονείς του, τους φίλους του;».
Ομως από την άλλη, η μετανάστευσή του και η ταχεία επιτυχία του στις ΗΠΑ μοιάζει να του δίνει σήμερα έναυσμα στο νέο του εγχείρημα στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. «Είναι η πρώτη φορά που προσπαθώ να βοηθήσω τη χώρα μου. Είναι μία πρόκληση για μένα, που την αποδέχομαι με μεγάλη τιμή και χαρά. Και νομίζω, γνωρίζω είναι η πιο σωστή λέξη, ότι πολλοί από τους Ελληνες πανεπιστημιακούς που ζουν στο εξωτερικό έχουν την αγωνία για τα πανεπιστήμια όπου έκαναν τα πρώτα τους βήματα. Και σίγουρα θέλουν να βοηθήσουν», τονίζει.
Βασική επιταγή της Δημοκρατίας είναι η εφαρμογή των νόμων
«Δεν πιστεύω στα κόμματα. Η αλήθεια έχει πολλές όψεις. Ποικίλλει από την οπτική που έχει ο καθένας. Γι’ αυτό, νομίζω ότι ο καθένας πρέπει να μετράει τις προτάσεις κάθε κόμματος και κάθε φορά. Πρέπει να βλέπουμε τα επιχειρήματα των κομμάτων». Στην ερώτησή μου για τα δεινά που έχει προκαλέσει η κομματικοποίηση στη λειτουργία των πανεπιστημίων, ο κ. Μπερτσιμάς δεν στέκει στο προφανές, δηλαδή στην καταδίκη της κομματικοποίησης. Ούτε επαναλαμβάνει το αίτημα τα κόμματα να μείνουν εκτός των ΑΕΙ. Αντίθετα, δείχνει να θέλει να απαντήσει με τα δικά του επιχειρήματα στους φοιτητές που αντιδρούν σήμερα στην εφαρμογή του νέου νόμου – Και εάν πρόκειται για ένταξη σε ένα κόμμα λόγω ιδεολογίας;
– Η ιδεολογία κάθε ανθρώπου είναι απολύτως σεβαστή. Ομως, και σε αυτή την περίπτωση οφείλουμε να κοιτάζουμε τα επιχειρήματα κάθε κόμματος.
Γνωρίζετε τις αντιδράσεις που υπήρξαν ακόμη και με δολιοφθορές στους σέρβερ των ιδρυμάτων με στόχο να μην πραγματοποιηθεί ηλεκτρονική ψηφοφορία για τους πανεπιστημιακούς στο Συμβούλιο κάθε ιδρύματος. Επίσης, δεν νομίζω ότι γίνονται μάντεις κακών όσοι προδικάζουν ότι οι αντιδράσεις θα συνεχιστούν. Πιθανότατα, θα γίνουν προσπάθειες από αντιδρώντες φοιτητές να μην αφήσουν τα Συμβούλια να συνεδριάσουν. Πόσο σας αρέσει μία εν κρυπτώ συνεδρίαση του Συμβουλίου;
Γελά και προσπερνά την ερώτηση επιμένοντας ότι «βασική επιταγή της Δημοκρατίας είναι η εφαρμογή των νόμων».
– Τι θα λέγατε στους φοιτητές αλλά και στους πανεπιστημιακούς που ζητούν να μην εφαρμοστεί ο νέος νόμος; Σε όσους τάσσονται κατά του νέου τρόπου διοίκησης των πανεπιστημίων;
– Κατανοώ τις αντιδράσεις. Ομως, οφείλουμε να μην είμαστε αρνητικοί σε έναν θεσμό που δεν γνωρίζουμε. Ολοι μας κρινόμαστε από αυτά που τελικά κάνουμε. Και ελπίζω ότι μετά από δύο-τρία χρόνια το νέο σύστημα διοίκησης θα κριθεί θετικά.
– Ποια είναι τα πλεονεκτήματα του Συμβουλίου Ιδρύματος;
– Το Συμβούλιο είναι ένα μάτι έμπειρων και ικανών ανθρώπων που έχουν διάθεση να βοηθήσουν το ίδρυμα. Aλλωστε, το Συμβούλιο χαράσσει τη στρατηγική του ιδρύματος, έχει την εποπτεία, διασφαλίζει τη λογοδοσία και τη διαφάνεια, αποτελεί τη γέφυρα του πανεπιστημίου με την κοινωνία. Γνωρίζω το σύστημα των αμερικανικών πανεπιστημίων που είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικό για τους νέους ανθρώπους. Τα μεγάλα ερευνητικά πανεπιστήμια στις ΗΠΑ είναι από τους πιο σημαντικούς θεσμούς στη χώρα, που βοηθούν την οικονομία της χώρας και την ανάπτυξή της, προς όφελος, πρωτίστως, των φοιτητών τους. Η μεγάλη πρόκληση, γενικά αλλά και στο πανεπιστήμιο, είναι να δημιουργείς θεσμούς που μπορούν να λειτουργήσουν θετικά. Με την παρουσία των εξωτερικών μελών -και στο Πανεπιστήμιο Αθηνών που γνωρίζω έχουν γίνει εξαιρετικές επιλογές- μπορεί να γίνουν πολύ σημαντικά πράγματα. Βάζοντας στόχο την ενίσχυση της καινοτομίας και την προαγωγή της αριστείας, μπορούμε να δημιουργήσουμε τέτοιες συνθήκες που οι φοιτητές να βρίσκουν δουλειά, για παράδειγμα μέσω της σύστασης εταιρειών υψηλής τεχνολογίας, και να είναι δημιουργικοί. Δεν είναι εύκολο να συμβεί, όμως οφείλουμε να προσπαθήσουμε, και να προσπαθήσουμε όλοι μαζί. Το ζητούμενο για μένα είναι οι φοιτητές σε συνεργασία με τους καθηγητές του ιδρύματος να είναι δημιουργικοί. Εάν το πετύχουμε αυτό, θα κάνουμε ένα σημαντικό βήμα στην αλλαγή της νοοτροπίας μέσα στα πανεπιστήμια.
Και με δωρεές
– Βρισκόμαστε εν μέσω οξύτατης δημοσιονομικής λιτότητας και η κρατική επιχορήγηση προς τα ιδρύματα λιγοστεύει. Μπορεί το Συμβούλιο Ιδρύματος να αναζητεί και δωρεές για το πανεπιστήμιο;
– Οι άνθρωποι που συμμετέχουν στο Συμβούλιο έχουν επαφές με φορείς της κοινωνίας και της οικονομίας. Οπότε, η αναζήτηση δωρεών είναι μέσα σε όσα μπορούν να επιδιωχθούν. Αλλά, κακά τα ψέματα. Απαιτείται να δημιουργηθεί κλίμα εμπιστοσύνης ότι οι δωρεές θα είναι αποτελεσματικές.
– Ποια θεωρείτε τα μεγαλύτερα μειονεκτήματα των ελληνικών πανεπιστημίων σήμερα;
– Εκτός από την κομματοκρατία; Θα πρέπει να εστιάσουμε στην αξιοκρατία, να ενισχυθεί η αριστεία, είναι νομίζω υποχρέωση του πανεπιστημίου να προετοιμάζει τους φοιτητές του να βρουν καλές θέσεις εργασίας. Αυτό σήμερα δεν συμβαίνει όπως θα έπρεπε.
– Φύγατε από την Ελλάδα για σπουδές στο εξωτερικό στα 22 σας χρόνια. Σήμερα, λόγω της κρίσης, υπάρχει ένα μεγάλο κύμα φυγής των νέων ανθρώπων προς το εξωτερικό. Τι θα συμβουλεύατε ένα νέο παιδί να κάνει. Να φύγει;
Μου απάντησε μετά μία μακρά παύση. Μάλλον ζύγισε την αγάπη στην πατρίδα με τις προοπτικές που μπορεί να έχουν οι νέοι άνθρωποι φεύγοντας στο εξωτερικό. «Ναι, θα του έλεγα ναι. Εάν έχει τη δυνατότητα, ναι. Αλλά εμείς οφείλουμε να δουλέψουμε για να δημιουργήσουμε τις συνθήκες ώστε οι νέοι άνθρωποι να μένουν στην Ελλάδα».
Η συνάντηση
Βρεθήκαμε απόγευμα, λίγες ώρες μετά την άφιξη του κ. Μπερτσιμά στην Αθήνα από τις ΗΠΑ. Για τις ημέρες παραμονής του είχε ένα γεμάτο πρόγραμμα συναντήσεων, επαγγελματικών αλλά και οικογενειακών. Ετσι, μείναμε στο λόμπι κεντρικού ξενοδοχείου και περιοριστήκαμε σε αναψυκτικά και μεταλλικό νερό.
Oι σταθμοί του
1962
Γεννήθηκε στην Αλεξανδρούπολη.
1983
Γνωρίζει τη μέλλουσα σύζυγό του, με την οποία παντρεύτηκαν το 1987.
1985
Ολοκληρώνει τις σπουδές του στη Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών του ΕΜΠ.
1988
Ολοκληρώνει το διδακτορικό του στο MIT, γίνεται επίκουρος καθηγητής στο ίδιο ίδρυμα.
1994
Γίνεται τακτικός καθηγητής στο MIT.
1996
Βραβεύεται με το βραβείο Μποδοσάκη.
1997
Εκδίδει το πρώτο του βιβλίο.
2005
Εκλέγεται μέλος της Εθνικής Αμερικανικής Ακαδημίας Μηχανικών.
2006
Γίνεται συνδιευθυντής του Κέντρου Επιχειρησιακής Ερευνας του MIT.
InfoGnomon
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Η σανσκριτική γλώσσα απόγονος της Αρχαίας Ελληνικής
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
"Μεγάλη ευκαιρία έχασε ο ΠΑΟΚ"
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
