2012-11-14 10:55:03
της Κορίνας Καφετζοπούλου
Μπορεί να φαίνεται απίστευτο αλλά αυτά τα μικροσκοπικά μαύρα σκαθάρια που μοιάζουν όλα ίδια και δεν τυγχάνουν και ιδιαίτερου θαυμασμού, κουβαλούν στο DNA τους κρυμμένα μυστικά που σχετίζονται ακόμα και με τη γένεση της Κρήτης.
Η απομόνωση του νησιού και περιορισμός της μετανάστευσης διαφόρων ειδών ζωής στο πέρασμα των χιλιετιών έχει βοηθήσει το έργο πολλών επιστημονικών ειδικοτήτων να καταλήξουν σε πιο σαφή συμπεράσματα για την ύπαρξη της ζωής και αυτή να συνδυαστεί και με την γεωλογία της.
Αυτό σε μια καθαρά «ορεινή» περιφέρεια δε θα μπορούσε να γίνει αφού η πληθώρα των ειδών δεν βοηθάει στην εξατομίκευση της έρευνας.
Γιατί όμως τα σκαθάρια μπορούν να δώσουν τόσο σημαντικές απαντήσεις;
Η απάντηση μπορεί να θεωρηθεί «απλή» αν και επιστημονικά τεκμηριωμένη, και προκύπτει από την πολύχρονη μελέτη του Δρ. Απόστολου Τριχά, βιολόγου και ερευνητή στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης, ο οποίος έχει καταλήξει στο ότι:
"...η κατανομή, η ποικιλία, ακόμη και η αφθονία ή η σπανιότητα των σκαθαριών –κυρίως των ενδημικών ειδών – οφείλεται περισσότερο στη γεωλογική ιστορία του νησιού και λιγότερο σε άλλους παράγοντες όπως η οικολογία ή το κλίμα που είναι το σύνηθες για τις ηπειρωτικές περιοχές.
Η ειδοποιός διαφορά είναι ότι τα είδη που «επέζησαν» στην Κρήτη προέρχονται από μια ηπειρωτική πανίδα που είχε αναπτυχθεί πριν 15 εκ- 5,5 εκ έτη(!) και παγιδεύτηκε στο νησί όταν ξεκίνησε τη «διαδρομή» για τη σημερινή μορφή του, αφού δεν ήταν ένα αλλά πολλά μαζί, τα οποία έμειναν έξω από τα νερά όταν βυθίστηκε η Αιγηίδα".
Όπως εξηγεί ο κ. Τριχάς ορισμένες από τις οικογένειες των σκαθαριών και συγκεκριμένα οι κάραβοι (Caradidae) μπορούν να θεωρηθούν υπολείμματα της Αιγηιδικής πανίδας, όταν δηλαδή η Κρήτη ήταν χερσαίο τμήμα της Αιγηίδας- μαζί με το Αιγαίο και τη Μ. Ασία πριν… 15 εκ έτη!
Αυτή η περίοδος που ξεκινά πριν περισσότερα από 15 εκ. έτη μέχρι και πριν 5,5 εκ. χρόνια, φιλοξενεί διάφορα είδη ζωής που για τους επιστήμονες διαβιούν σε συνθήκες ηπειρωτικής πανίδας.
Carabus banoni, ο ενδημικός κάραβος της Κρήτης
Αυτή την περίοδο εκτός από τους κάραβους εμφανίζεται και άλλη μια οικογένεια τα τενεβριονοειδή ( Τenebrionidae).
Ο «σχηματισμός» της Κρήτης «παγίδευσε»… τα σκαθάρια
Όπως αναφέρει στο MadeinCreta ο κ.Τριχάς που είναι επίσης και επιμελητής Αρθροπόδων του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Κρήτης, ορισμένα από τα σκαθάρια που βρίσκονται στο νησί δεν είναι «καθαρόαιμα ορεινά» .
Προέρχονται δηλαδή από μια ηπειρωτική πανίδα που παγιδεύτηκε στο νησί ή καλύτερα στα νησιά της Κρήτης, τα οποία έμειναν έξω από τα νερά όταν βυθίστηκε η Αιγηίδα, εξηγεί ο κ. Τριχάς και συνεχίζει «η αρχική ηπειρωτική πανίδα απομονώθηκε και έγινε φτωχότερη. Η μείωση του αριθμού των ειδών δεν ήταν όμως τυχαία. Τα είδη που απέμειναν είναι πιο ανθεκτικά σε ένα μεγάλο φάσμα κλιματικών και οικολογικών συνθηκών και, ως εκ τούτου, τα πιο άφθονα. Από αυτή τη γενετική δεξαμενή, σχηματίστηκαν και οι ράτσες που κυριαρχούν σήμερα στα 2.000 μέτρα, των κορυφών του Ψηλορείτη ή των Λευκών Ορέων».
Χαρακτηριστικό είναι πως τα πραγματικά ορεινά είδη, αυτά δηλαδή που «ειδικεύονται» μόνο στα μεγάλα υψόμετρα και τα συναντούμε διάσπαρτα σε όλα τα ψηλά βουνά των Βαλκανίων και της κοντινής Πελοποννήσου, είναι απομεινάρια των παλιότερων παγετωνικών διακυμάνσεων και λείπουν παντελώς από τα Κρητικά βουνά.
Η επεξήγηση αυτού του γεγονότος συνδέεται άμεσα με τη δημιουργία της Κρήτης αλλά και με το γεγονός της έλλειψης μεγάλων υψομέτρων στο ξεκίνημα της διαμόρφωσης "κρητικής γης".
Όπως αναφέρει ο Δρ.Απόστολος Τριχάς όταν πριν «5 - 3,5 εκ χρόνια ξεκινά και η νησιωτική ιστορία του νησιού στην αρχή σαν πολλά, μικρότερα, χαμηλά και απομονωμένα νησιά, τα μέγιστα υψόμετρα δεν είναι πάνω από 500-800 μέτρα.
Η παλαιογεωγραφική εξέλιξη του Αιγαίου από το ανώτερο Βουρδιγάλιο – Λάγγιο (17 εκ. χρόνια πριν) έως το ανώτερο Πλειστόκαινο (40.000 χρόνια πριν από σήμερα), βάσει των Creutzburg, 1963 Dermitzakis and Papanikoalou, 1981Dermitzakis, 1989, 1990.
Σε αυτό το χάρτη φαίνεται όλη η γεωλογική ιστορία της Κρήτης απο τότε που ήταν ήταν χερσαίο τμήμα της Αιγηίδας- μαζί με το Αιγαίο και τη Μ. Ασία πριν… 17 εκ. ετη (!) (χάρτης πάνω αριστερά) μέχρι τη σταδιακή διάσπασή της σε πολλά νησιά και την επανένωση της σε ένα...
Λίγο-πολύ τα νησιά αυτά αντιστοιχούσαν στους σημερινούς ορεινούς της όγκους. Αργότερα ενοποιήθηκαν σε αυτό που σήμερα γνωρίζουμε σαν Κρήτη και το ένα πλέον νησί ανυψώθηκε σταδιακά για τουλάχιστον άλλα 1000 m. Έτσι κέρδισε και σε ύψος, αλλά και σε συνολική έκταση. Τα είδη που κατοικούσαν στα παλιότερα νησιά ήταν τα μόνα υποψήφια για να εποικίσουν τη "νέα" γη, σε τρεις διαστάσεις πια, με την άνοδο και των υψομέτρων!
Στα πεδινά δεν υπήρχαν εξελικτικές πιέσεις για μεγάλη διαφοροποίηση, οπότε τα τοπικά ενδημικά απλώθηκαν σ' όλη την έκταση του νησιού με αποτέλεσμα να αφθονήσουν, ενώ όσα έμελε να εποικίσουν τα ολοένα και αυξανόμενα υψόμετρα, τα περίμενε ο μονόδρομος της αλλαγής».
Οι εκπλήξεις για την επιστήμη ωστόσο δε σταματούν ποτέ!
Από νεότερη ανάλυση DNA (2012) προκύπτει ότι ο Dendarus graecus ή ελληνικός πάνδαρος (που επίσης ανήκει στην οικογένεια των Tenebrionidae) και προτιμά την ορεινή ή ημιορεινή ζώνη και συνθήκες αυξημένης υγρασίας, έφτασε εδώ με θαλάσσια διασπορά!
Αυτό είναι σημαντικό για τους επιστήμονες διότι μέχρι και πριν 2 χρόνια αυτό φάνταζε σχεδόν απίθανο, διότι το συγκεκριμένο σκαθάρι δείχνει πως φοβάται να κατέβει απ' τα βουνά (λείπει παντελώς από τα άνυδρα βραχονήσια της Κρήτης, ακόμη και από τα μεγάλα σαν την Γαύδο) δείχνοντας ένα ηπειρωτικό πρότυπο ζωής, τη στιγμή που όλοι οι συγγενείς του στο Αιγαίο έχουν κατακτήσει ακόμη και την πιο μικρή ξερή βραχονησίδα.
Οι πλησιέστεροι συγγενείς του D. graecus, σύμφωνα με τον επιμελητή του ΜΦΙΚ εντοπίζονται στις Κυκλάδες.
Dendarusforaminosus, D. politusκαιD. graecus,τρείς από τους πλέον άφθονους πανδάρους της Κρήτης.
Πως λοιπόν το σκαθάρι αυτό βρέθηκε στην Κρήτη;
Σύμφωνα με τον επιμελητή του ΜΦΙΚ, νεότερη έρευνα μέσω DNA ανάλυσης (2012), έδειξε ότι ο D. graecus της Κρήτης είναι πολύ στενός συγγενής των υπολοίπων κυκλαδικών φυλών πανδάρων, με λίγες μόνο χιλιάδες χρόνια διαφοροποίησης! Το μυστήριο εντείνεται έτσι! Σαν μόνη εξήγηση για την παρουσία του ζώου αυτού στην Κρήτη απομένει πλέον η πρόσφατη θαλάσσια διασπορά, που θα είχε όμως σαν αποτέλεσμα έναν οργανισμό προσαρμοσμένο σε μικρά υψόμετρα και ξηρές περιοχές, βιότοποι απ’ όπου ακριβώς λείπει ο D. graecus της Κρήτης!
madeincreta.gr
Μπορεί να φαίνεται απίστευτο αλλά αυτά τα μικροσκοπικά μαύρα σκαθάρια που μοιάζουν όλα ίδια και δεν τυγχάνουν και ιδιαίτερου θαυμασμού, κουβαλούν στο DNA τους κρυμμένα μυστικά που σχετίζονται ακόμα και με τη γένεση της Κρήτης.
Η απομόνωση του νησιού και περιορισμός της μετανάστευσης διαφόρων ειδών ζωής στο πέρασμα των χιλιετιών έχει βοηθήσει το έργο πολλών επιστημονικών ειδικοτήτων να καταλήξουν σε πιο σαφή συμπεράσματα για την ύπαρξη της ζωής και αυτή να συνδυαστεί και με την γεωλογία της.
Αυτό σε μια καθαρά «ορεινή» περιφέρεια δε θα μπορούσε να γίνει αφού η πληθώρα των ειδών δεν βοηθάει στην εξατομίκευση της έρευνας.
Γιατί όμως τα σκαθάρια μπορούν να δώσουν τόσο σημαντικές απαντήσεις;
Η απάντηση μπορεί να θεωρηθεί «απλή» αν και επιστημονικά τεκμηριωμένη, και προκύπτει από την πολύχρονη μελέτη του Δρ. Απόστολου Τριχά, βιολόγου και ερευνητή στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης, ο οποίος έχει καταλήξει στο ότι:
"...η κατανομή, η ποικιλία, ακόμη και η αφθονία ή η σπανιότητα των σκαθαριών –κυρίως των ενδημικών ειδών – οφείλεται περισσότερο στη γεωλογική ιστορία του νησιού και λιγότερο σε άλλους παράγοντες όπως η οικολογία ή το κλίμα που είναι το σύνηθες για τις ηπειρωτικές περιοχές.
Η ειδοποιός διαφορά είναι ότι τα είδη που «επέζησαν» στην Κρήτη προέρχονται από μια ηπειρωτική πανίδα που είχε αναπτυχθεί πριν 15 εκ- 5,5 εκ έτη(!) και παγιδεύτηκε στο νησί όταν ξεκίνησε τη «διαδρομή» για τη σημερινή μορφή του, αφού δεν ήταν ένα αλλά πολλά μαζί, τα οποία έμειναν έξω από τα νερά όταν βυθίστηκε η Αιγηίδα".
Όπως εξηγεί ο κ. Τριχάς ορισμένες από τις οικογένειες των σκαθαριών και συγκεκριμένα οι κάραβοι (Caradidae) μπορούν να θεωρηθούν υπολείμματα της Αιγηιδικής πανίδας, όταν δηλαδή η Κρήτη ήταν χερσαίο τμήμα της Αιγηίδας- μαζί με το Αιγαίο και τη Μ. Ασία πριν… 15 εκ έτη!
Αυτή η περίοδος που ξεκινά πριν περισσότερα από 15 εκ. έτη μέχρι και πριν 5,5 εκ. χρόνια, φιλοξενεί διάφορα είδη ζωής που για τους επιστήμονες διαβιούν σε συνθήκες ηπειρωτικής πανίδας.
Carabus banoni, ο ενδημικός κάραβος της Κρήτης
Αυτή την περίοδο εκτός από τους κάραβους εμφανίζεται και άλλη μια οικογένεια τα τενεβριονοειδή ( Τenebrionidae).
Ο «σχηματισμός» της Κρήτης «παγίδευσε»… τα σκαθάρια
Όπως αναφέρει στο MadeinCreta ο κ.Τριχάς που είναι επίσης και επιμελητής Αρθροπόδων του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Κρήτης, ορισμένα από τα σκαθάρια που βρίσκονται στο νησί δεν είναι «καθαρόαιμα ορεινά» .
Προέρχονται δηλαδή από μια ηπειρωτική πανίδα που παγιδεύτηκε στο νησί ή καλύτερα στα νησιά της Κρήτης, τα οποία έμειναν έξω από τα νερά όταν βυθίστηκε η Αιγηίδα, εξηγεί ο κ. Τριχάς και συνεχίζει «η αρχική ηπειρωτική πανίδα απομονώθηκε και έγινε φτωχότερη. Η μείωση του αριθμού των ειδών δεν ήταν όμως τυχαία. Τα είδη που απέμειναν είναι πιο ανθεκτικά σε ένα μεγάλο φάσμα κλιματικών και οικολογικών συνθηκών και, ως εκ τούτου, τα πιο άφθονα. Από αυτή τη γενετική δεξαμενή, σχηματίστηκαν και οι ράτσες που κυριαρχούν σήμερα στα 2.000 μέτρα, των κορυφών του Ψηλορείτη ή των Λευκών Ορέων».
Χαρακτηριστικό είναι πως τα πραγματικά ορεινά είδη, αυτά δηλαδή που «ειδικεύονται» μόνο στα μεγάλα υψόμετρα και τα συναντούμε διάσπαρτα σε όλα τα ψηλά βουνά των Βαλκανίων και της κοντινής Πελοποννήσου, είναι απομεινάρια των παλιότερων παγετωνικών διακυμάνσεων και λείπουν παντελώς από τα Κρητικά βουνά.
Η επεξήγηση αυτού του γεγονότος συνδέεται άμεσα με τη δημιουργία της Κρήτης αλλά και με το γεγονός της έλλειψης μεγάλων υψομέτρων στο ξεκίνημα της διαμόρφωσης "κρητικής γης".
Όπως αναφέρει ο Δρ.Απόστολος Τριχάς όταν πριν «5 - 3,5 εκ χρόνια ξεκινά και η νησιωτική ιστορία του νησιού στην αρχή σαν πολλά, μικρότερα, χαμηλά και απομονωμένα νησιά, τα μέγιστα υψόμετρα δεν είναι πάνω από 500-800 μέτρα.
Η παλαιογεωγραφική εξέλιξη του Αιγαίου από το ανώτερο Βουρδιγάλιο – Λάγγιο (17 εκ. χρόνια πριν) έως το ανώτερο Πλειστόκαινο (40.000 χρόνια πριν από σήμερα), βάσει των Creutzburg, 1963 Dermitzakis and Papanikoalou, 1981Dermitzakis, 1989, 1990.
Σε αυτό το χάρτη φαίνεται όλη η γεωλογική ιστορία της Κρήτης απο τότε που ήταν ήταν χερσαίο τμήμα της Αιγηίδας- μαζί με το Αιγαίο και τη Μ. Ασία πριν… 17 εκ. ετη (!) (χάρτης πάνω αριστερά) μέχρι τη σταδιακή διάσπασή της σε πολλά νησιά και την επανένωση της σε ένα...
Λίγο-πολύ τα νησιά αυτά αντιστοιχούσαν στους σημερινούς ορεινούς της όγκους. Αργότερα ενοποιήθηκαν σε αυτό που σήμερα γνωρίζουμε σαν Κρήτη και το ένα πλέον νησί ανυψώθηκε σταδιακά για τουλάχιστον άλλα 1000 m. Έτσι κέρδισε και σε ύψος, αλλά και σε συνολική έκταση. Τα είδη που κατοικούσαν στα παλιότερα νησιά ήταν τα μόνα υποψήφια για να εποικίσουν τη "νέα" γη, σε τρεις διαστάσεις πια, με την άνοδο και των υψομέτρων!
Στα πεδινά δεν υπήρχαν εξελικτικές πιέσεις για μεγάλη διαφοροποίηση, οπότε τα τοπικά ενδημικά απλώθηκαν σ' όλη την έκταση του νησιού με αποτέλεσμα να αφθονήσουν, ενώ όσα έμελε να εποικίσουν τα ολοένα και αυξανόμενα υψόμετρα, τα περίμενε ο μονόδρομος της αλλαγής».
Οι εκπλήξεις για την επιστήμη ωστόσο δε σταματούν ποτέ!
Από νεότερη ανάλυση DNA (2012) προκύπτει ότι ο Dendarus graecus ή ελληνικός πάνδαρος (που επίσης ανήκει στην οικογένεια των Tenebrionidae) και προτιμά την ορεινή ή ημιορεινή ζώνη και συνθήκες αυξημένης υγρασίας, έφτασε εδώ με θαλάσσια διασπορά!
Αυτό είναι σημαντικό για τους επιστήμονες διότι μέχρι και πριν 2 χρόνια αυτό φάνταζε σχεδόν απίθανο, διότι το συγκεκριμένο σκαθάρι δείχνει πως φοβάται να κατέβει απ' τα βουνά (λείπει παντελώς από τα άνυδρα βραχονήσια της Κρήτης, ακόμη και από τα μεγάλα σαν την Γαύδο) δείχνοντας ένα ηπειρωτικό πρότυπο ζωής, τη στιγμή που όλοι οι συγγενείς του στο Αιγαίο έχουν κατακτήσει ακόμη και την πιο μικρή ξερή βραχονησίδα.
Οι πλησιέστεροι συγγενείς του D. graecus, σύμφωνα με τον επιμελητή του ΜΦΙΚ εντοπίζονται στις Κυκλάδες.
Dendarusforaminosus, D. politusκαιD. graecus,τρείς από τους πλέον άφθονους πανδάρους της Κρήτης.
Πως λοιπόν το σκαθάρι αυτό βρέθηκε στην Κρήτη;
Σύμφωνα με τον επιμελητή του ΜΦΙΚ, νεότερη έρευνα μέσω DNA ανάλυσης (2012), έδειξε ότι ο D. graecus της Κρήτης είναι πολύ στενός συγγενής των υπολοίπων κυκλαδικών φυλών πανδάρων, με λίγες μόνο χιλιάδες χρόνια διαφοροποίησης! Το μυστήριο εντείνεται έτσι! Σαν μόνη εξήγηση για την παρουσία του ζώου αυτού στην Κρήτη απομένει πλέον η πρόσφατη θαλάσσια διασπορά, που θα είχε όμως σαν αποτέλεσμα έναν οργανισμό προσαρμοσμένο σε μικρά υψόμετρα και ξηρές περιοχές, βιότοποι απ’ όπου ακριβώς λείπει ο D. graecus της Κρήτης!
madeincreta.gr
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
H Πάτρα τιμά την εξέγερση του Πολυτεχνείου - Το πρόγραμμα εκδηλώσεων
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Ο Γιαν Φαμπρ μετρά αλλιώς τον χρόνο,
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
