2012-08-15 05:36:03
Η λέξη κήτος συνδέεται συνήθως με κάτι ογκώδες, αντιαισθητικό, άχαρο και χονδροειδές. Και όμως το κήτος που βλέπουμε πιο συχνά στις θάλασσές μας – το δελφίνι – διαψεύδει τον εύκολο συνειρμό.
Ενα δελφίνι είναι χαριτωμένο, είναι η πρώτη, αυθόρμητη σκέψη που έρχεται στο μυαλό, είναι όμορφο και παιχνιδιάρικο μες στο νερό.
Είναι όμως επίσης εξαιρετικά έξυπνο, και μάλιστα με έναν ιδιαίτερα εκλεπτυσμένο τρόπο, και αυτό είναι κάτι που τείνουμε να ξεχνάμε.
Το θηλαστικό με τον δεύτερο σε μέγεθος κατ’ αναλογία σώματος εγκέφαλο μετά τον άνθρωπο επιδεικνύει μια ιδιαίτερη νοημοσύνη και ευαισθησία που οι ειδικοί δεν συναντούν σε άλλα ζώα. Σε βαθμό ώστε πολλοί από αυτούς να πιστεύουν ότι είναι ενδεχομένως ισάξιό μας.
Πριν από μερικούς μήνες μια ομάδα επιστημόνων με επικεφαλής τον φιλόσοφο Τόμας Γουάιτ κατέθεσε μια «Διακήρυξη των δικαιωμάτων των κητωδών» στο ετήσιο συνέδριο της Αμερικανικής Ακαδημίας για την Προώθηση των Επιστημών (AAAS), τη μεγαλύτερη επιστημονική διοργάνωση στον πλανήτη.
Κύριο αίτημα, βασιζόμενο στα όλο και περισσότερα επιστημονικά ευρήματα που έρχονται στο φως, η αναγνώριση των δελφινιών και των φαλαινών ως «μη ανθρώπινων προσώπων» που απαιτούν τον σεβασμό μας.
Κύριος στόχος η απαγόρευση της αιχμαλωσίας των θαλάσσιων θηλαστικών (η οποία τους προκαλεί έντονο στρες και μικραίνει τη ζωή τους), καθώς και η προστασία τους μέσω της καθιέρωσης ειδικών «κανόνων συμπεριφοράς» απέναντί τους όταν τα συναντάμε στη θάλασσα.
Εγκέφαλος που κάνει τη διαφορά
Τι είναι όμως αυτό που κάνει τους επιστήμονες να βλέπουν τα δελφίνια με «άλλο» μάτι; «Νομίζω το γεγονός ότι είναι τόσο διαφορετικά. Από κάποιες απόψεις μοιάζουν με εμάς και τα άλλα θηλαστικά, αλλά από κάποιες άλλες είναι εντελώς διαφορετικά» απαντά μιλώντας στο «Βήμα» η Λόρι Μαρίνο, νευροεπιστήμονας και συμπεριφορική βιολόγος στο Πανεπιστήμιο Εμορι στην Ατλάντα των Ηνωμένων Πολιτειών, γνωστή για τις μελέτες της στα κητώδη και μια από τους επιστήμονες που υπογράφουν τη διακήρυξη για τα δικαιώματά τους.
«Αν κοιτάξετε τον εγκέφαλό τους, θα δείτε ότι είναι πολύ διαφορετικός από τον δικό μας ή από τον εγκέφαλο άλλων θηλαστικών. Εμφανίζουν πολύ υψηλό επίπεδο νοημοσύνης αλλά πρόκειται για ένα πολύ διαφορετικό, από ορισμένες απόψεις, είδος νοημοσύνης από αυτό που γνωρίζουμε».
Τα δελφίνια είναι θηλαστικά που «πέρασαν» στο νερό και βρέθηκαν σε ένα εντελώς διαφορετικό φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον. Για τον λόγο αυτόν ο εγκέφαλός τους εξελίχθηκε με διαφορετικό τρόπο. Το ίδιο και τα αισθητήρια συστήματά τους.
Τα δελφίνια μάλλον δεν μυρίζουν, όπως τα θηλαστικά της στεριάς, έχουν όμως εξαιρετική ακοή ενώ μπορούν επίσης να κάνουν «υπερηχογραφήματα» με το εξελιγμένο σύστημα ηχοεντοπισμού τους. «Αυτό δεν είναι απλώς ένα σύστημα αντίληψης, το οποίο χρησιμοποιούν για να εντοπίζουν την τροφή τους» λέει η κυρία Μαρίνο.
«Πιστεύουμε ότι στην πραγματικότητα αποτελεί μια πλήρη μέθοδο επικοινωνίας. Δεν έχουμε κατανοήσει ακόμη πλήρως τη λειτουργία του, νομίζουμε όμως ότι υπάρχουν ακόμη πολλά να ανακαλύψουμε σε αυτό».
«Ζωντανό» τεστ εγκυμοσύνης
Οι αισθητήρες υπερήχων των δελφινιών τούς επιτρέπουν κυριολεκτικά να «σκανάρουν» οποιοδήποτε σώμα βρίσκεται μέσα στη θάλασσα και να «βλέπουν» το εσωτερικό του. Ορισμένοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι τους επιτρέπουν επίσης να «διαβάζουν» τα συναισθήματα των άλλων δελφινιών, αφού μπορούν να συλλάβουν διάφορες εσωτερικές διεργασίες του οργανισμού τους.
Το βέβαιο είναι πάντως ότι τα μετατρέπουν σε ένα ολοζώντανο και αλάνθαστο «τεστ εγκυμοσύνης», αφού, στην ουσία, με το σύστημα ηχοεντοπισμού τους είναι σαν να κάνουν υπερηχογράφημα. «Ολη αυτή η μυθολογία για τις εγκύους και τα δελφίνια μέσα στο νερό δεν είναι μύθος» διευκρινίζει η ερευνήτρια. «Αν μια γυναίκα είναι έγκυος και μπει στο νερό με δελφίνια, ακόμη και αν η ίδια δεν το ξέρει, τα δελφίνια το καταλαβαίνουν. Αρχίζουν να την περιτριγυρίζουν και να περιεργάζονται την κοιλιά της. Υπάρχουν γυναίκες που έμαθαν ότι είναι έγκυοι από τα δελφίνια».
Οχι μόνο τα θηλυκά, τα οποία είναι σε θέση να κάνουν έναν παραλληλισμό με μια ενδεχόμενη δική τους ανάλογη κατάσταση, αλλά και τα αρσενικά δελφίνια δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις γυναίκες που περιμένουν παιδί και το έμβρυο που έχουν στην κοιλιά τους.
Με έναν εντελώς «ανθρώπινο» τρόπο, η ευαισθησία τους δεν περιορίζεται όμως μόνο στην εγκυμοσύνη αλλά φαίνεται να επεκτείνεται απέναντι σε κάθε αδυναμία. «Γενικά τα δελφίνια συμπεριφέρονται διαφορετικά ανάλογα με την ικανότητα που έχει κάποιος στο νερό» λέει η κυρία Μαρίνο.
«Είναι εμφανώς πολύ πιο ήπια και ευγενικά απέναντι στα παιδιά και, με έναν τρόπο, φαίνονται να καταλαβαίνουν αμέσως πόσο καλά κολυμπάει κάποιος και πόση άνεση έχει μέσα στο νερό».
Πολύπλοκα συναισθήματα και ομαδικό πνεύμα
Ο εγκέφαλος των δελφινιών μπορεί να διαφέρει από τον δικό μας, η οργάνωσή του όμως δείχνει καθαρά μια ιδιαίτερη συναισθηματική ικανότητα.
«Το μεταιχμιακό σύστημα, το σύστημα που σχετίζεται με την επεξεργασία των συναισθημάτων, είναι πολύ ανεπτυγμένο. Εχει διαφορές, αλλά είναι πολύ ανεπτυγμένο, όπως και οι γύρω περιοχές του στον φλοιό» λέει η κυρία Μαρίνο.
«Οταν κοιτάζεις τον εγκέφαλο ενός δελφινιού ή μιας φάλαινας και βλέπεις το μεταιχμιακό σύστημα και τις γύρω περιοχές, καταλαβαίνεις αμέσως ότι αυτός είναι ένας εγκέφαλος ο οποίος εξελίχθηκε για να επεξεργάζεται πολύ σύνθετα συναισθήματα».
Οχι μόνο η δομή του εγκεφάλου τους αλλά και οι αντιδράσεις τους δείχνουν ότι τα δελφίνια έχουν μια ιδιαίτερα ανεπτυγμένη συναίσθηση του εαυτού τους και των άλλων, καθώς και ότι είναι σε θέση να ταυτιστούν και να εκφράσουν συμπάθεια και οίκτο.
Η κυρία Μαρίνο με τους συνεργάτες της ήταν η πρώτη που έδειξε με πειράματα ότι μπορούν να αναγνωρίσουν τον εαυτό τους στον καθρέφτη – ικανότητα την οποία διαθέτουν ελάχιστα ζώα, όπως ο άνθρωπος, οι μεγάλοι πίθηκοι και ο ελέφαντας.
«Βλέπουμε όμως επίσης πολλά στοιχεία που δείχνουν ότι έχουν αυτές τις ικανότητες και από τη συμπεριφορά τους όταν ζουν ελεύθερα στη φύση» συμπληρώνει. «Τα βλέπουμε συχνά να σπεύδουν να βοηθήσουν άλλα δελφίνια όταν αντιμετωπίζουν πρόβλημα ή όταν τα κυνηγούν.
Το ίδιο κάνουν και για ανθρώπους που βρίσκονται σε δύσκολη θέση ενώ παράλληλα έχουν αυτή την τόσο ισχυρή σχέση με την ομάδα τους. Ξέρετε, αν ένα μέλος της έχει πρόβλημα ή παγιδευτεί, θα μείνουν μαζί του και θα το προσέχουν. Είναι ζώα έντονα προσανατολισμένα προς την ομάδα και την οικογένεια, έχουν πολύ ομαδικό πνεύμα».
Σαΐνια στο συντακτικό και εκπληκτικοί μίμοι
Εκτός του ότι κοιτάζονται στον καθρέφτη, τα δελφίνια συλλαμβάνουν αφηρημένες έννοιες όπως το μηδέν, μπορούν να καταλάβουν το συντακτικό και, όπως έχουν δείξει πειράματα, μπορούν να μάθουν μια απλή, «τεχνητή» γλώσσα.
«Μπορούν να επεξεργαστούν πληροφορίες με έναν πολύ γρήγορο και σύνθετο τρόπο» λέει η κυρία Μαρίνο. «Το πιο εντυπωσιακό όμως είναι το πόσο ευέλικτα και επινοητικά είναι. Μπορείς να ζητήσεις από ένα δελφίνι να κάνει κάτι που δεν έχει ξανακάνει ποτέ και θα το κάνει. Καταλαβαίνει την έννοια της καινοτομίας. Και αυτό απαιτεί ένα πολύ υψηλό επίπεδο νοημοσύνης, σύνθετης νοημοσύνης».
Εν ολίγοις τα δελφίνια μπορούν να κάνουν όλα όσα κάνουν οι μεγάλοι πίθηκοι – οι στενότεροι και θεωρούμενοι εξυπνότεροι συγγενείς μας. Σε πολλά από αυτά όμως οι επιδόσεις τους είναι πολύ καλύτερες. Εμφανίζονται πολύ πιο «ξύπνιοι μαθητές» στο συντακτικό, ενώ, όπως αναφέρει η ερευνήτρια, ένας τομέας στον οποίο επιδεικνύουν εξαιρετικό ταλέντο είναι η... μιμητική.
Το γεγονός δεν είναι ευκαταφρόνητο, αφού, πέρα από το χαριτωμένο του πράγματος, προδίδει εξαιρετικά υψηλή νοημοσύνη. «Τα ρινοδέλφινα είναι καταπληκτικοί μίμοι» δηλώνει ανεπιφύλακτα η κυρία Μαρίνο.
«Οι πίθηκοι μιμούνται επίσης, όχι όμως με τόσο εκλεπτυσμένο τρόπο όπως τα ρινοδέλφινα» εξηγεί. Ο τρόπος μίμησης των δελφινιών προδίδει, όπως λέει, ότι τα θαλάσσια θηλαστικά έχουν αίσθηση του σώματός τους και αίσθηση του σώματος του... μοντέλου τους, κάτι πολύ σπάνιο στο ζωικό βασίλειο. «Τα δελφίνια, όταν μιμούνται έναν άνθρωπο, μπορούν να αντιστοιχίσουν: τα χέρια του είναι σαν τα θωρακικά μου πτερύγια, τα πόδια του είναι σαν την ουρά μου και ούτω καθεξής. Το κάνουν αυθόρμητα και είναι εξαιρετικά εκλεπτυσμένο».
Κοινωνική ζωή και δική τους γλώσσα
Οπως και οι πίθηκοι, τα δελφίνια έχουν μια σύνθετη κοινωνική ζωή και οι επιστήμονες θεωρούν ότι αυτό έχει άμεση σχέση με την υψηλή νοημοσύνη και των δύο αυτών ζωικών οικογενειών. «Το να διαχειρίζεσαι όλες αυτές τις τόσο σύνθετες κοινωνικές σχέσεις, να θυμάσαι πράγματα, να προσέχεις τι γίνεται γύρω σου, όλα αυτά είναι πολύ σύνθετα, απαιτούν υψηλή γνωσιακή ικανότητα» λέει η κυρία Μαρίνο. «Λίγα είδη φαίνονται να έχουν τόσο σύνθετη κοινωνική ζωή, παραδείγματος χάριν οι χιμπαντζήδες και οι μπαμπουίνοι, αλλά και πολλά δελφίνια και φάλαινες και φυσικά ο άνθρωπος».
Στο πλαίσιο της κοινωνικότητάς τους τα δελφίνια συνεννοούνται μεταξύ τους με σφυρίγματα. Πρόσφατα μάλιστα ερευνητές του Πανεπιστημίου Σεντ Αντριους στη Σκωτία με επικεφαλής τον Βίνσεντ Τζάνικ ανακάλυψαν ότι τα σφυρίγματα αυτά αποτελούν στην ουσία «υπογραφές» – ολόκληρες φράσεις με τις οποίες χαιρετάνε το ένα το άλλο δηλώνοντας το όνομά τους και τις διαθέσεις τους.
Γενικώς τα «μη ανθρώπινα πρόσωπα» φαίνονται να επιδεικνύουν ιδιαίτερη λεκτική ευφράδεια: μπορούν να μιμούνται το «τραγούδι» άλλων ζώων, ενώ πολλά δελφίνια σε αιχμαλωσία χρησιμοποιούν συγκεκριμένους ήχους για να αναφερθούν σε συγκεκριμένα αντικείμενα, σαν να χρησιμοποιούν λέξεις.
Κοινά γονίδια με τον άνθρωπο
Δεν είναι λοιπόν τόσο παράξενο το γεγονός ότι πρόσφατη σύγκριση του γονιδιώματος του δελφινιού με το γονιδίωμα άλλων ζώων (μεταξύ των οποίων ο άνθρωπος, ο χιμπαντζής και η αγελάδα, ο στενότερός τους στεριανός συγγενής) έδειξε ότι το θαλάσσιο θηλαστικό «μοιράζεται» πολλά γονίδια με εμάς.
Παράλληλα όμως, όπως σημειώνουν οι ερευνητές του Πολιτειακού Πανεπιστημίου Γουέιν στο Ντιτρόιτ στη μελέτη τους που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Proceedings of the Royal Society B», 228 αλληλουχίες γονιδίων των δελφινιών έχουν υποστεί σημαντικές αλλαγές.
Πολλές από αυτές σχετίζονται με το νευρικό σύστημα και θα μπορούσαν να έχουν άμεση σχέση με τις ιδιαίτερες νοητικές ικανότητες των δελφινιών. «Κάτι επίσης πολύ ενδιαφέρον σε αυτή τη μελέτη» σχολιάζει η κυρία Μαρίνο η οποία δεν συμμετείχε στη συγκεκριμένη έρευνα «είναι ότι δείχνει πως οι ίδιες αλλαγές που συντελέστηκαν στον ανθρώπινο εγκέφαλο όταν μεγάλωσε σε μέγεθος συντελέστηκαν σε γενικές γραμμές και στον εγκέφαλο του δελφινιού.
Υπάρχει κάτι κοινό εδώ. Αν και βρισκόμαστε σε διαφορετική εξελικτική πορεία εδώ και πάρα πολύ μεγάλο διάστημα, φαίνεται ότι ο ίδιος μηχανισμός διαμορφώνει τον τρόπο με τον οποίο αυξάνεται το μέγεθος του εγκεφάλου».
Tromaktiko
Ενα δελφίνι είναι χαριτωμένο, είναι η πρώτη, αυθόρμητη σκέψη που έρχεται στο μυαλό, είναι όμορφο και παιχνιδιάρικο μες στο νερό.
Είναι όμως επίσης εξαιρετικά έξυπνο, και μάλιστα με έναν ιδιαίτερα εκλεπτυσμένο τρόπο, και αυτό είναι κάτι που τείνουμε να ξεχνάμε.
Το θηλαστικό με τον δεύτερο σε μέγεθος κατ’ αναλογία σώματος εγκέφαλο μετά τον άνθρωπο επιδεικνύει μια ιδιαίτερη νοημοσύνη και ευαισθησία που οι ειδικοί δεν συναντούν σε άλλα ζώα. Σε βαθμό ώστε πολλοί από αυτούς να πιστεύουν ότι είναι ενδεχομένως ισάξιό μας.
Πριν από μερικούς μήνες μια ομάδα επιστημόνων με επικεφαλής τον φιλόσοφο Τόμας Γουάιτ κατέθεσε μια «Διακήρυξη των δικαιωμάτων των κητωδών» στο ετήσιο συνέδριο της Αμερικανικής Ακαδημίας για την Προώθηση των Επιστημών (AAAS), τη μεγαλύτερη επιστημονική διοργάνωση στον πλανήτη.
Κύριο αίτημα, βασιζόμενο στα όλο και περισσότερα επιστημονικά ευρήματα που έρχονται στο φως, η αναγνώριση των δελφινιών και των φαλαινών ως «μη ανθρώπινων προσώπων» που απαιτούν τον σεβασμό μας.
Κύριος στόχος η απαγόρευση της αιχμαλωσίας των θαλάσσιων θηλαστικών (η οποία τους προκαλεί έντονο στρες και μικραίνει τη ζωή τους), καθώς και η προστασία τους μέσω της καθιέρωσης ειδικών «κανόνων συμπεριφοράς» απέναντί τους όταν τα συναντάμε στη θάλασσα.
Εγκέφαλος που κάνει τη διαφορά
Τι είναι όμως αυτό που κάνει τους επιστήμονες να βλέπουν τα δελφίνια με «άλλο» μάτι; «Νομίζω το γεγονός ότι είναι τόσο διαφορετικά. Από κάποιες απόψεις μοιάζουν με εμάς και τα άλλα θηλαστικά, αλλά από κάποιες άλλες είναι εντελώς διαφορετικά» απαντά μιλώντας στο «Βήμα» η Λόρι Μαρίνο, νευροεπιστήμονας και συμπεριφορική βιολόγος στο Πανεπιστήμιο Εμορι στην Ατλάντα των Ηνωμένων Πολιτειών, γνωστή για τις μελέτες της στα κητώδη και μια από τους επιστήμονες που υπογράφουν τη διακήρυξη για τα δικαιώματά τους.
«Αν κοιτάξετε τον εγκέφαλό τους, θα δείτε ότι είναι πολύ διαφορετικός από τον δικό μας ή από τον εγκέφαλο άλλων θηλαστικών. Εμφανίζουν πολύ υψηλό επίπεδο νοημοσύνης αλλά πρόκειται για ένα πολύ διαφορετικό, από ορισμένες απόψεις, είδος νοημοσύνης από αυτό που γνωρίζουμε».
Τα δελφίνια είναι θηλαστικά που «πέρασαν» στο νερό και βρέθηκαν σε ένα εντελώς διαφορετικό φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον. Για τον λόγο αυτόν ο εγκέφαλός τους εξελίχθηκε με διαφορετικό τρόπο. Το ίδιο και τα αισθητήρια συστήματά τους.
Τα δελφίνια μάλλον δεν μυρίζουν, όπως τα θηλαστικά της στεριάς, έχουν όμως εξαιρετική ακοή ενώ μπορούν επίσης να κάνουν «υπερηχογραφήματα» με το εξελιγμένο σύστημα ηχοεντοπισμού τους. «Αυτό δεν είναι απλώς ένα σύστημα αντίληψης, το οποίο χρησιμοποιούν για να εντοπίζουν την τροφή τους» λέει η κυρία Μαρίνο.
«Πιστεύουμε ότι στην πραγματικότητα αποτελεί μια πλήρη μέθοδο επικοινωνίας. Δεν έχουμε κατανοήσει ακόμη πλήρως τη λειτουργία του, νομίζουμε όμως ότι υπάρχουν ακόμη πολλά να ανακαλύψουμε σε αυτό».
«Ζωντανό» τεστ εγκυμοσύνης
Οι αισθητήρες υπερήχων των δελφινιών τούς επιτρέπουν κυριολεκτικά να «σκανάρουν» οποιοδήποτε σώμα βρίσκεται μέσα στη θάλασσα και να «βλέπουν» το εσωτερικό του. Ορισμένοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι τους επιτρέπουν επίσης να «διαβάζουν» τα συναισθήματα των άλλων δελφινιών, αφού μπορούν να συλλάβουν διάφορες εσωτερικές διεργασίες του οργανισμού τους.
Το βέβαιο είναι πάντως ότι τα μετατρέπουν σε ένα ολοζώντανο και αλάνθαστο «τεστ εγκυμοσύνης», αφού, στην ουσία, με το σύστημα ηχοεντοπισμού τους είναι σαν να κάνουν υπερηχογράφημα. «Ολη αυτή η μυθολογία για τις εγκύους και τα δελφίνια μέσα στο νερό δεν είναι μύθος» διευκρινίζει η ερευνήτρια. «Αν μια γυναίκα είναι έγκυος και μπει στο νερό με δελφίνια, ακόμη και αν η ίδια δεν το ξέρει, τα δελφίνια το καταλαβαίνουν. Αρχίζουν να την περιτριγυρίζουν και να περιεργάζονται την κοιλιά της. Υπάρχουν γυναίκες που έμαθαν ότι είναι έγκυοι από τα δελφίνια».
Οχι μόνο τα θηλυκά, τα οποία είναι σε θέση να κάνουν έναν παραλληλισμό με μια ενδεχόμενη δική τους ανάλογη κατάσταση, αλλά και τα αρσενικά δελφίνια δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις γυναίκες που περιμένουν παιδί και το έμβρυο που έχουν στην κοιλιά τους.
Με έναν εντελώς «ανθρώπινο» τρόπο, η ευαισθησία τους δεν περιορίζεται όμως μόνο στην εγκυμοσύνη αλλά φαίνεται να επεκτείνεται απέναντι σε κάθε αδυναμία. «Γενικά τα δελφίνια συμπεριφέρονται διαφορετικά ανάλογα με την ικανότητα που έχει κάποιος στο νερό» λέει η κυρία Μαρίνο.
«Είναι εμφανώς πολύ πιο ήπια και ευγενικά απέναντι στα παιδιά και, με έναν τρόπο, φαίνονται να καταλαβαίνουν αμέσως πόσο καλά κολυμπάει κάποιος και πόση άνεση έχει μέσα στο νερό».
Πολύπλοκα συναισθήματα και ομαδικό πνεύμα
Ο εγκέφαλος των δελφινιών μπορεί να διαφέρει από τον δικό μας, η οργάνωσή του όμως δείχνει καθαρά μια ιδιαίτερη συναισθηματική ικανότητα.
«Το μεταιχμιακό σύστημα, το σύστημα που σχετίζεται με την επεξεργασία των συναισθημάτων, είναι πολύ ανεπτυγμένο. Εχει διαφορές, αλλά είναι πολύ ανεπτυγμένο, όπως και οι γύρω περιοχές του στον φλοιό» λέει η κυρία Μαρίνο.
«Οταν κοιτάζεις τον εγκέφαλο ενός δελφινιού ή μιας φάλαινας και βλέπεις το μεταιχμιακό σύστημα και τις γύρω περιοχές, καταλαβαίνεις αμέσως ότι αυτός είναι ένας εγκέφαλος ο οποίος εξελίχθηκε για να επεξεργάζεται πολύ σύνθετα συναισθήματα».
Οχι μόνο η δομή του εγκεφάλου τους αλλά και οι αντιδράσεις τους δείχνουν ότι τα δελφίνια έχουν μια ιδιαίτερα ανεπτυγμένη συναίσθηση του εαυτού τους και των άλλων, καθώς και ότι είναι σε θέση να ταυτιστούν και να εκφράσουν συμπάθεια και οίκτο.
Η κυρία Μαρίνο με τους συνεργάτες της ήταν η πρώτη που έδειξε με πειράματα ότι μπορούν να αναγνωρίσουν τον εαυτό τους στον καθρέφτη – ικανότητα την οποία διαθέτουν ελάχιστα ζώα, όπως ο άνθρωπος, οι μεγάλοι πίθηκοι και ο ελέφαντας.
«Βλέπουμε όμως επίσης πολλά στοιχεία που δείχνουν ότι έχουν αυτές τις ικανότητες και από τη συμπεριφορά τους όταν ζουν ελεύθερα στη φύση» συμπληρώνει. «Τα βλέπουμε συχνά να σπεύδουν να βοηθήσουν άλλα δελφίνια όταν αντιμετωπίζουν πρόβλημα ή όταν τα κυνηγούν.
Το ίδιο κάνουν και για ανθρώπους που βρίσκονται σε δύσκολη θέση ενώ παράλληλα έχουν αυτή την τόσο ισχυρή σχέση με την ομάδα τους. Ξέρετε, αν ένα μέλος της έχει πρόβλημα ή παγιδευτεί, θα μείνουν μαζί του και θα το προσέχουν. Είναι ζώα έντονα προσανατολισμένα προς την ομάδα και την οικογένεια, έχουν πολύ ομαδικό πνεύμα».
Σαΐνια στο συντακτικό και εκπληκτικοί μίμοι
Εκτός του ότι κοιτάζονται στον καθρέφτη, τα δελφίνια συλλαμβάνουν αφηρημένες έννοιες όπως το μηδέν, μπορούν να καταλάβουν το συντακτικό και, όπως έχουν δείξει πειράματα, μπορούν να μάθουν μια απλή, «τεχνητή» γλώσσα.
«Μπορούν να επεξεργαστούν πληροφορίες με έναν πολύ γρήγορο και σύνθετο τρόπο» λέει η κυρία Μαρίνο. «Το πιο εντυπωσιακό όμως είναι το πόσο ευέλικτα και επινοητικά είναι. Μπορείς να ζητήσεις από ένα δελφίνι να κάνει κάτι που δεν έχει ξανακάνει ποτέ και θα το κάνει. Καταλαβαίνει την έννοια της καινοτομίας. Και αυτό απαιτεί ένα πολύ υψηλό επίπεδο νοημοσύνης, σύνθετης νοημοσύνης».
Εν ολίγοις τα δελφίνια μπορούν να κάνουν όλα όσα κάνουν οι μεγάλοι πίθηκοι – οι στενότεροι και θεωρούμενοι εξυπνότεροι συγγενείς μας. Σε πολλά από αυτά όμως οι επιδόσεις τους είναι πολύ καλύτερες. Εμφανίζονται πολύ πιο «ξύπνιοι μαθητές» στο συντακτικό, ενώ, όπως αναφέρει η ερευνήτρια, ένας τομέας στον οποίο επιδεικνύουν εξαιρετικό ταλέντο είναι η... μιμητική.
Το γεγονός δεν είναι ευκαταφρόνητο, αφού, πέρα από το χαριτωμένο του πράγματος, προδίδει εξαιρετικά υψηλή νοημοσύνη. «Τα ρινοδέλφινα είναι καταπληκτικοί μίμοι» δηλώνει ανεπιφύλακτα η κυρία Μαρίνο.
«Οι πίθηκοι μιμούνται επίσης, όχι όμως με τόσο εκλεπτυσμένο τρόπο όπως τα ρινοδέλφινα» εξηγεί. Ο τρόπος μίμησης των δελφινιών προδίδει, όπως λέει, ότι τα θαλάσσια θηλαστικά έχουν αίσθηση του σώματός τους και αίσθηση του σώματος του... μοντέλου τους, κάτι πολύ σπάνιο στο ζωικό βασίλειο. «Τα δελφίνια, όταν μιμούνται έναν άνθρωπο, μπορούν να αντιστοιχίσουν: τα χέρια του είναι σαν τα θωρακικά μου πτερύγια, τα πόδια του είναι σαν την ουρά μου και ούτω καθεξής. Το κάνουν αυθόρμητα και είναι εξαιρετικά εκλεπτυσμένο».
Κοινωνική ζωή και δική τους γλώσσα
Οπως και οι πίθηκοι, τα δελφίνια έχουν μια σύνθετη κοινωνική ζωή και οι επιστήμονες θεωρούν ότι αυτό έχει άμεση σχέση με την υψηλή νοημοσύνη και των δύο αυτών ζωικών οικογενειών. «Το να διαχειρίζεσαι όλες αυτές τις τόσο σύνθετες κοινωνικές σχέσεις, να θυμάσαι πράγματα, να προσέχεις τι γίνεται γύρω σου, όλα αυτά είναι πολύ σύνθετα, απαιτούν υψηλή γνωσιακή ικανότητα» λέει η κυρία Μαρίνο. «Λίγα είδη φαίνονται να έχουν τόσο σύνθετη κοινωνική ζωή, παραδείγματος χάριν οι χιμπαντζήδες και οι μπαμπουίνοι, αλλά και πολλά δελφίνια και φάλαινες και φυσικά ο άνθρωπος».
Στο πλαίσιο της κοινωνικότητάς τους τα δελφίνια συνεννοούνται μεταξύ τους με σφυρίγματα. Πρόσφατα μάλιστα ερευνητές του Πανεπιστημίου Σεντ Αντριους στη Σκωτία με επικεφαλής τον Βίνσεντ Τζάνικ ανακάλυψαν ότι τα σφυρίγματα αυτά αποτελούν στην ουσία «υπογραφές» – ολόκληρες φράσεις με τις οποίες χαιρετάνε το ένα το άλλο δηλώνοντας το όνομά τους και τις διαθέσεις τους.
Γενικώς τα «μη ανθρώπινα πρόσωπα» φαίνονται να επιδεικνύουν ιδιαίτερη λεκτική ευφράδεια: μπορούν να μιμούνται το «τραγούδι» άλλων ζώων, ενώ πολλά δελφίνια σε αιχμαλωσία χρησιμοποιούν συγκεκριμένους ήχους για να αναφερθούν σε συγκεκριμένα αντικείμενα, σαν να χρησιμοποιούν λέξεις.
Κοινά γονίδια με τον άνθρωπο
Δεν είναι λοιπόν τόσο παράξενο το γεγονός ότι πρόσφατη σύγκριση του γονιδιώματος του δελφινιού με το γονιδίωμα άλλων ζώων (μεταξύ των οποίων ο άνθρωπος, ο χιμπαντζής και η αγελάδα, ο στενότερός τους στεριανός συγγενής) έδειξε ότι το θαλάσσιο θηλαστικό «μοιράζεται» πολλά γονίδια με εμάς.
Παράλληλα όμως, όπως σημειώνουν οι ερευνητές του Πολιτειακού Πανεπιστημίου Γουέιν στο Ντιτρόιτ στη μελέτη τους που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Proceedings of the Royal Society B», 228 αλληλουχίες γονιδίων των δελφινιών έχουν υποστεί σημαντικές αλλαγές.
Πολλές από αυτές σχετίζονται με το νευρικό σύστημα και θα μπορούσαν να έχουν άμεση σχέση με τις ιδιαίτερες νοητικές ικανότητες των δελφινιών. «Κάτι επίσης πολύ ενδιαφέρον σε αυτή τη μελέτη» σχολιάζει η κυρία Μαρίνο η οποία δεν συμμετείχε στη συγκεκριμένη έρευνα «είναι ότι δείχνει πως οι ίδιες αλλαγές που συντελέστηκαν στον ανθρώπινο εγκέφαλο όταν μεγάλωσε σε μέγεθος συντελέστηκαν σε γενικές γραμμές και στον εγκέφαλο του δελφινιού.
Υπάρχει κάτι κοινό εδώ. Αν και βρισκόμαστε σε διαφορετική εξελικτική πορεία εδώ και πάρα πολύ μεγάλο διάστημα, φαίνεται ότι ο ίδιος μηχανισμός διαμορφώνει τον τρόπο με τον οποίο αυξάνεται το μέγεθος του εγκεφάλου».
Tromaktiko
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Εξιχνιάσθηκε η δολοφονία του 25χρονου Τυνήσιου στη Θεσσαλονίκη
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Έξαλλος ο Μητροπολίτης Κορίνθου με τα σουβλάκια
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
